Image - Cacao Pod Vessel - K6706 © Justin Kerr FAMSI © 2001:
David Bolles
 

Combined Dictionary-Concordance of the Yucatecan Mayan Language

PACLAMKAT THAN.

sobre el tercero Precepto de la Santa Iglesia,

para que les Indios sepan lo que les toca para su observancia.

U Payma ua mazeual ù kamab ù Santo Sacramentoil Altare?

La Yume.

Macx tu kochbezah ù kamab?

Cilich Naabil Iglesia, ta yoxtzol yalmah thhan, he bicx yamalthhantic, ca yub Missa ti mankinalob; caix ú tohpul t u keban haablize.

Biikin uchac u kamic?

Cabin yanac cuxolalti: tu tumut pixnal yumtzile. Yanix ù naat uchebal yoheltic ú talanil baal cu kamic.

Bal kinil kochbezan ti u kamic cilich Sacramento lae?

Tu Pascuail caput cuxtal; baix cabin ù tucul pecoltaben ù chhapahale.

Yume, cambez tun ten, mac yan ti te ichil Sacramento loe.

Ca Ahlohil ti Jesus Christo, hahal Dios; hahal uinic ix xan: ti yan tu cilich uinicil, yetel tú cilich pixan, baix tu kuil, ti pakte yan ili.

Manan ua ù lail uah maix u lail vino te t Sacramento loe?

Manan ika.

Baltun yani?

Halili yanic u mahan culanilob uah, yetel vino, heklay ú bonile, u boce, baix u ciile.

Hali ua be?

Tiix yan u xithh bayelob uah yetel vino.

Cunx lay uah, yetel vino lic c ilic ù naczabal tumen Padre tan Missae?

Laobilo maix uah, maix vinoi: heuac ù hahal uinicil yetel ù kikel ca Ahlohil uchci yocól, ca u kuyé cuntah Padre lay uah yetel vino, ti mactzilile.

Mac tah uchucil lic u mentic Padre laobila?

Tu yuchucil Dios dzaan ti Padreob.

Dialogo

Esta obligado el Indio à comulgar?

Si, Señor.

Quien lo obliga à comulgar?

La Santa Madre Iglesia en el tercero precepto; assi como le manda que oiga missa las dias de fiesta; y que confiesse cada año.

Cuàndo podra comulgar?

Cuando tuviere uso de razon y con aprobacion y examen de el Padre espiritual, se hallare con conocimiento pª saber lo grave y respectable de lo que recibe.

En que tiempo ò dia esta obligado à recibir este Santo Sacramento?

Por Pascua de Resurrecion, y quando pensare, que es peligrosa su enfermedad.

Señor, enseñame ya, quien esta en ese Sacramento.

Nuestro Redemptor Jesu Christo, verdadero Dios y hombre verdadero esta allá en cuerpo y alma santa, juntamente con su divinidad.

No hay substancia de pan y vino en ese Sacramento?

No por cierto.

Pues que hay allì?

Solo hay allì los accidentes del pan y vino, conviene à saber, el color, olor y sabor.

Y no mas?

Allí tambien estan los quantidades del pan y vino.

Y aquel pan y vino que vemos alzar al Padre mientras la missa?

Essas cosas no son pan ni vino, pero son el verdadero cuerpo y sangre de nuestro redemptor, en que se convirtieron quando el Padre consagró el pan y vino milagrosamente.

Por que poder hare el Padre esas cosas?

Por el poder de Dios que se ha concedido à los Padres.

Bal chhaalbil kabet ten uchebal in tibil kamic cilich Sacramento lae?

Lah chocho à kebanob, ti ù yabal thhontanil, zukinan ech ix xan, cabin kuchucech?

Yume, cunx ca a nucbezten lay zukinlae?

La ika: bla he zukin kanan ù uile, lay à uethhic à hanal, yetel àuukul; habla maix hunyippbaal bin à hante; maix hun thhab ukul bin à manez, tac tu chumuc akab, la tulah ù dzocol à kamic Sacramento lae.

Uchac tun ua in lukic in tub?

Uchac ibe: heuac ma tibil à pulic à tub tu yich luum dzedz tu pach kamci, laulah à cici pocic à chi, uaix a uukic baal.

Baltun bin in mente maili kuchucen in kamab in hahal Dios yan telo?

Ca a kube a puczikal ti ca Ahlohil ù pazelinte; caix a kat ti ma u zupulcab lauac bikin; caix u zubtech cich olal uchebal a xot oltic aba a tanle.

Bal ix binil in mente tu pach in kamic?

Ca a nibpixante ca yumil ti Dios; caix a kuib aba ti yah tepalil, uchebal a tanlic tu kinilob a cuxtal, ti maix a zipil tucaten.

Que preacucion es necesaria para recibir tan Santo Sacramento?

Confiessa todas tus culpas con mucha humildad, y estarás en ayunas quando llegaras.

Señor, no me declararas este ayuno?

Si, por cierto: el ayuno quees necessario es privarte tu de la comida y bebida, de manera que ni una migaja has de comer, ni una gota has de beber desde media noche hasta que recibas este Sacramento.

Y podré tragar mi saliva?

Si, puedes tragarlo: mas no es licito, que escupas en tierra poco despues de haber comulgado, hasta que te enjagues bien la boca ò hagas bebido algo.

Y que haré antes de recibir à mi Dios verdadero, que allí esté?

Entregaras tu corazon à nuestro Redemptor, para su merada, y pediras le te desampare en algun tiempo y que te concede fortaleza para resolverte à sirvirlo.

Y que he de hacer despues de recibirlo?

Dale Gracias à Dios Nuestro Señor y entregate à su grandeza para sirvirle los dias de tu vuda sin volverle à ofender.

Acto de Contricion.

Yn Yumile Jesus Christo, u ahzihzahul, u ahlohil xan; ya ti [u]ol in pochhciech; tumenel à mahma in yacunticech paynum yokol tulacal: alan uol tech bin a zatez in zipilob, cin xot tumtic tu hach hahil, bin chihez uol ti in kebanob bin ix in tohcahtob tulacal tu tan Padre ah missa. Be Yumile, ca ina hauac in cuxtal cachi ti maili zipcen tech: hiuil in chhab in tzitzilic in puczikal cu yali uchci in ppochic a ualmahthhanob. Zilkabten yaalil ich, uoktic ú lobilob in bel; zipen tech, Yumile, zipen ti a ualmah thhan.

UNA ORACION PARA ANTES DE CONFESAR.

Utial maili à choch a kebanobe.

PAYALCHI.

Bee: cech hach ah okzah ich, in yumile Jesus Christo; ù ppeleel yalab olal in pixan: yah dzacyah, u dzac ix xan ahkebanob: tech cech à zatzah ú nohilob ahzipile; in yama Yumile zatezten lay kebanob in mentahma. Tech ix cech, à uohelma ú chichil in puczikal, ziibten à chichichantah, uchebal uokomoltic in kebanob, in tocic ix inba, ti in zipilob: ziilten yalilich in uoktic mankin, man akab ix u lobilob in beel, culhebal in pixan ma xihulan, caix tohac yol ti ù kohanil keban. Yn Yumile, ya ti uol, tutamil in puczikal yoklal in pochhci ech xan, zebchiix in cah, matan in ualak t zipil, bin in pudzle û chunob keban, binix in cah in tohpultob tulacal; tumenel, he bix ma nanhi in zubtal; maix in zahcil, maix in zubtal uchebal in tohpultic: alan uol tech bin à zatez ten: heuac Yumile, zazcunt in naat, in koholtic in zipilob; kahezoob ten, ca uchac in tohpultic helelae tu xocolob tulacal. Laobila cin katic tech tu kaba a cilich Naa ca colel Zuhuy Maria. Amen.

UNA ORACION PARA DESPUES DE CONFESAR.

Utial tupach tohpulkeban payalchi.

Yn ma xulunte, Yumile, yn yama ix ahokzahich Dios, cin nibpixanticech, yoklal á uoltah à ziibten ù kinil in tohpultic in kebanob. Kat in cah ti à noh yatzil, ca tibilac ta uich lay tohpulkeban tin mentah helacito lae: caix u kamab in pixan u nahalil. Cilmac uol uchci in ualic in zipilob ti uah tanlah Padre. Okomix uol uchci in menticob, yoklal paybentzilil à tzicil, baix à kultabal; yetel à yacuntabal; à nahmaix xan. Okotba in cah ti a kuyenyatzil, ca à dzabten lah zatal ti in kenbanob yoklal ù talan nahbenbeelilob à cohcinaan cilich kikel. Yumile, uaix mahi u yanhal hibal kabet ú unab utzhale, cin katic tech ca ú chucbez ten a yatzil, yoklal yx maohelil u comil in naat. Dzabten zazil in kaholtic u zizipilob manci in cuxtal. Tupten u kakil in tzemolalob, Yumile, yetel ú dzaolil yaalilich, caix in tox ob yokol in hach ppetayen kebanob. Tumen tun ta chochah in zipilob ti ú kab in pixnal yume, cin katic tech ca à dzabten á cilich gracia, uchebal ma in ualkahal t lubul ti kebanob: yoklal bacacix tumen in tzemolal cin zahlemoltic in ca lubule; heuac alan uol tech, bin a dzabten chich mukil in tocicinba ti keban. Laobila, in Yumile, cin katic tech, ti u kaba ca ixahau Zuhuy Mariz, a cilich Naa, yoklalix lay ma ppizben numyaob a kamah uoklale. Amen.

PARA ANTES DE COMULGAR.

Utial maili u kamal ca Yumile chaalbail.

Be, cech hach yacunahben, in Yumile Jesuse, ù cichcelemil. Caanob loe, u Yumtzil tepalil: ua taklic á uich uauatac pic dzaac u picdzaacil ahikal tepalob Angeles ci yalab lobe: ua huntzuc katun lay ahikalob tan licechlae: cicilnacixob ta tan; laob ixan pictan u yacunticechob; bal tun bin in ual yoklal a mamac booyob? Bicx bin in patcantic à yacunahob? Bay xabe in Yumile! Ua u dzedzilen zihzahilob yokolcabe, ten cen in zalcuntah à kuyen lail yetel ù ppectayentzilil in zipilob. Be, Yumile, oxnumutkuen, tumen in pochhah in hahal ku? in manbalcuntah in ppeleel ahau. Ua tun bay ú kazilen, ú tu ilen ix cimene: bal tumenel ca uoltic helela ca kunaac ti à tepalil lay ú kazil in uinicila; baix in ppecben pucziklae? Bay xabe u ahlohil! Bicx a ualmahthhantic ca in kamab à cilich kuile? Macen in tzicben Yumile; ca a pazelinte in numutkuil? Bal cenanil bin u bucbez in pixan uchebal in kamicech ua tooan ti ú zabac nokil kebanob? Bal hanilcunil bin yanac ti in uinicil, ua ú ppecben ticil en yokcabil? Macen in yama Yume? Ma ua ten lay in conhech, in hadzhiech, in uecah à kikel, in zinhiech ti Cruz, in xotahib à cuxtale? Tenibe; tumen yoklal in kebanob uchci tulacal. Bla bal a uilah ti in netzil, uchebal à tziccen bayla? Mabal: hali à yatzil beeltice laix tahoklal cin tohpultic, ma pacben utz cu talelten yetel lay zipitolal ca dzaicten in kuchebal in kamech ti te tu noh tzicbenil Sacramento lae. Lay tah oklal kat in cah tech, ca à chalat in puczikal, caix à thhil in tzemolalob, ca à canbez in pixan otzil, yetel à gracia in kamicech he bix a uolahe. Caina yinacten tulacal u cenilob ù matan dzabilahil Santoob tuzinil, yetelix ù nahalbelilob. Cin dziboltic ix kuchul in kam ech yetel ù tiblil tulacal Angeloob, baix yetel ix chhaalbail ca cilich colel Zuhuy Maria. Lay in dzibolal lae, Yumile, laix cin katic tech à dzabten xan. Amen.

DESPUES DE COMULGAR.

Be in Yumile hach tzicbenil Jesuse ú Diosil yacunah; ù chhentankaknabil ma xocben kuyen tibilbeilob. Bal in nah in zilkabte ti à tepalil tij ù ualakkabil yah cohcinaan kamil ù cilich uinicil? Bal nibpixanil bin in dzabtech yoklal lay ma dzedz dzaul lae? Balix cicithhanil bin in zilcab t ti à noh utzil yoklal lay chanben lathhpach lae? Yn Jesuse, cin zilkabtic tech ù kultah Santoob tulacal, baix u noh kultah ca cilich colel Zuhuy Maria tu kamcob cuchi a cilich uinicil ti te tzicben Sacramento lae. Uaix dzoc à pazelintic in pixan helacitoe, cenbez yetel à yacunah: dzace in pixnal chhapahal: dzadzacte in numyailob tumen ua kohanene, uohelma, tech uah dzaciah: ua tzemene, tech in chicholal: ua cayeolene,tech nibolal tuba: ua ekmayene tech zazilil ta yelmal: ua ahnumyaen, tech ú Yumile zibten laobila, caix u chaybezten à cilich gracia, uchci in kamic lay Sacramento lae, ca ú helbez in cuxtal xan. Kat in cah tech, u ahlohile, yoklal à cilich uinicil, baix à kikel cin kultic ichil Sacramento lae; ca à zatez in kebanob à palil teen, ca à zazcunt in pixan, in kahzcech: ca à tohcint in ximbal, in thhulpachticech: ca à hee in naat, in tzacal cech: ca ix à dzabten tac helelae, ma ú zoyzcen u ahualob, lay cizinob ah tabzahobe: heuac yetel yantah à cilich gracia ca in pochhact ú tumutol balcah, ca in cuncint á tumutol bakel, caix in dzoybez ú tumutolob cizin: uchebal lukaanen ti zipilobe, uetmalhal, ti ú ma nicbenil ciolal yan ti à ma xulben ahau na loe, Amen Jesus.

ORACION, QUE TRES VEZES SE DICE AL COMULGAR.

Mayli à kam ca Yumile, bin à ual oxlem lay payalchila.

Yn Yumile Jesus Christo, ma in nahma ca ciococech ti yotzil pazel in pixan; heuac yoklal à cilich thhan, bin zatebal in keban, binix lukebal in pixan.

Yn Yumile Diose, kultah in cah tech; alan uol tech, in yamaech tu uol. In yama Yumile, in hahal Diose ti à cilich kab cin kubentic in pixan, lay ca lohah yetel à cilich kikel.

 

Citac tun à kamic ca Yumile, ca a ualab baylae.

Cicithhantabac hach cilich Sacramento yan ti Altar, yetel ù maxihulan hichhnahil ca cilich colel Zuhuy Maria tu hach yax hunnumili u zihum lail. Amen.

PARA ADORAR LA HOSTIA.

U kultabal cilich hostia payalchi.

Kuultah in cah tech, cicithhanix in cah tech ù cilich uinicil u ahlohil ti Jesu-Christo: nohmactzil a yanil tat aba ti kuul hostia lae: zinech ix ti Cruz, uchebal á lohic balcah. Amen Jesus.

U kuultabal cilich kik ti Caliz Payalchi.

Kuultah in cah tech, cicithhanix in cah tech ù cilich kikel uAhlohil ti Jesu-Christo, noh mactzil à yanil ichil lay cilich caliz loe: uecech ix ti Cruz, uchebal à lohic balcah. Amen.

ANTIPHONIA AL SEÑOR S. MIGUEL,

revelada: El Ilmo. Señor Don Franc[is]co Pablo Matos, y Coronado, Obispo de Yucatan, del Consejo de S. M. &c. concedió 40 dias de Indulgencia á la Persona, que la leyere, ó rezare.

Payalchi [ò] Chacanahan yokotabal Yumilan San Miguel: zian cakal kin ú zatzah numyail keban ti max bin yale.

 

Hach tzicbil Ahau in Yum San Miguel ù yuk nacomal caanil katunob, yahkamyah pixanob tuzinil, yah katun ix cizinob xan ù cahnal noh cah ca Yumilan: u halach uinicilix cilich naabil Yglesia tu pach ca Ahlohil: ma pal à tippanil, maix dzedzxan à tibilbe: tocon ti numyaob tuzinil, c lacal toon coon c auat paiticech: mente ix yanhal toon paka ti u tanlahil ca Yumil ti Dios, yoklal à coohcinan belancil, ú hach nah à uokotba.

V. Okteaba c oklal hach ahbolonpixan in Yum San Miguel Ahau ti ú molay yah ocolalob Christo cAhlohil.

hh. Ca c nahinte u zebchiilob Dios toon.

Ah uchac tuzinil, hunkulix Diose, tech cech, tumen à noh okzah ich: ti ú toholal uinicob tuzinil, à chicbezah ah bolonpixan San Miguel, ti mactzilil ù Ahau in t cilich naabil Yglesia: dzab toon, ca c nahint uay, c tocol ti ca ahualob tu petel, yoklal ú toholalbil lathhpach: heix tu kintzilil ca cimile, lukaanen, kuyen tepalil; yoklal c Ahlohil Jesus. Amen.

 

Advierto, que en toda esta Obra, por lo que es el Ydioma Yucateco, no he usado de la c con cedilla, y he puesto en su lugar la z, por dos razones: la una porque à primero vista el que lee, se equivoca con la pronunciacion de la c sin cedilla, que tiene fuerza de q, y assi se enpone à decir un disparate; siendo la causa, que este Idioma no tiene q, como ni d, ni r, ni j; pues en lugar de q usan c sin cedilla. La otra, porque en este Idioma, con la misma pronunciacion se hieve la z, que la c con cedilla; ni tampoco usa s: y para mi mayor acierto, susito todo lo dicho en toda esta Obra à la correccion de los Doctos y Prelados, y à la enseñanza; y dictamenes de Nuestro Santo Madre Iglesia Catholica Apostolica Romana, Amen.

Y protesto estar sujeto, y arreglado à aquella disposicion del Señor Urbano VIII que manda poner al principio de los libros.

Fr, Pedro Beltran de Santa Rosa.

CON LICENCIA DE LOS SUPERIORES

en Mexico, en la Imprenta de D. Francisco Xavier Sanchez, en la Calle de San Francisco, pasada la Casa Professa. Año de 1740.

 

DECLARACION

de la

DOCTRINA CHRISTIANA

en el Idioma Yucateco

nuevemente corregida en algunos vocablos y periodos con licencia del Ilmo Señor Dr. D. Francisco Pablo Matos Coronado, Obispo de Yucatan, del Consejo de S.M. &.c.

Por el R. P. Fray Pedro Beltran de Santa Rosa, Lector que fué de Theologia, ex-Custodio de la Provincia de S. Joseph de Yucatan, Revisor de Libros de la Inquisicion, Comissario del Venerable Orden Tercero de Penitencia, Regente de Estudios, Guardian é Hijo de la Santa Recoleccion de Merida.

Mandada reimprimir

por el Ilmo. Señor Dr. y Maestro D. Fr. Ignacio

de Padilla, Arzobispo Obispo de dicho Provincia.

Con Licencia.

En Mexico en la Imprenta del Colegio

Real y Mas Antiguo de San Ildefonso.

 

Año de 1757.

Note by Berendt:

Unas "Advertencias" que ocupan pp. 2 - 22 se refieren á las correciones que propuso Fr. Pedro en la traduccion de la Doctrina, que entonces se usaba, y que parece haber sido la escrita por el Fr. Juan Coronel. Me limito á indicarles en notas al pie del texto de esta copia.

Parece que la primera edicion de la Declaracion de la Doctrina Christiana se imprimió junta con la Novena en el año 1740. Aquí tenemos la segunda edicion, de 36 pp. La tercera, omitiendo las Advertencias se imprimió en Merida por D. M. Isac Rodriquez, 1816. 12mo pp 20, añadiendo el acto de contricion en verso, tomado de las Platicas de Dominguez.

As noted by Berendt, pages 2 through 22 of this 1757 edition contain notes about changes Beltran made to the 1740 edition. It would seem however that somewhere in these pages there are also the "Dedicatoria", "Aprobaciones", "Pareceres", and "Licencias" similar to those found in the introductory pages of the "Novena", these being a standard part of religious publications of the Colonial period. As can be seen, Berendt has skiped all of this material and begins copying on page 23 of the "Doctrina".

In the following material Berendt has made various footnotes about corrections made by Beltran to the 1740 edition. These footnotes are given in the format of: "Habia antes: 1: ti caane. - 2. tac tumtabale. 3. Sª Mª. - 4. auokol. - 5. yokol. - 6. cokol. 7. citbil, que es nombre de un Idolo." These footnotes are given here separately with the notation "Berendt footnote:".

Note that the "Persignarse", which begins the Coronel "Doctrina" and also the Beltran "Doctrina" of 1866 is missing here. However, the "Persignarse" is to be found on pages 10v-11r of the "Novena".

EL PADRE NUESTRO.

Cayum, yanech ti Caanob, cilichcunabac â kaba: tac à uahaulil c okol: utzcinabac â uolah, ti luum, baix te ti caane; Dza ca zamal kin uah toon helelae: zatez ix ca zipil, bay ca zatzic ù zipil ah zipiloob toone: maix à uilic lubul ti tumtabale; heuac lukezcoon ichil lobil. Amen Jesus.

 

EL AVE MARIA.

Ciciolnen ix cilich Maria, chupech ti gracia; Yumilbil yan à uicnal: painum à cici thhambilil ichil chhuplal tuzinil; painum ix cicithhanbilil à ual ti Jesus. Yx cilich Maria ù naa Diose, payalchinen coklal coon ahkeban hele, tu kintzil ca cimil. Amen J[esu]s.

 

EL CREDO.

Ocan ti uol Dios Yumbil, uchuc tumen tuzinile, yahmenul caan, yetel luum. Ocan ix ti uol ca Yumil ti Jesu Christo, ù palel Mehenile, lay hichhnabi ti Espiritu Santo, zihi ix ti Zuhui ixcilich Maria; tali tu chi Poncio Pilato: numci ti ya, zini ix ti Cruz; cimitun, caix muci, caix emi tu kazal metnal, limbo u kabae: Tu yoxkin caput cuxlahi ichil cimenoob. Ca naci ti caan. Ti ix culan tu noh Dios Yumbil uchuc tumen tu zinil. Ti tum likul cabin tac, ù xotob ù kin cuxanoob, yetel cimenoob. Ocanix ti uol Espiritu Santo, yetel Santa Iglesía Catholica, baix ù mul etmal Santoob. U zatal ix keban xan. U caput cuxtalix ca bakel yetelix hunkul cuxtal. Amen J[esu]s.

LA SALVE REGINA.

Tezcuntech ix ahaue, ù Naa ca yatzile, cuxtale, chhacuile, c alab olale. Tezcuntech. Tech lic cauatpaitic coon toholbile, coon yal Evae. Tech lic ca putiktic, tamuk c acan, tamuk ix cokol uai tu koom yaalil ich lae. Bici hocan ca colel ix okotbae, zutbez à dzayatzilich toon, xulucto ca tohlabal, ca à uetez à cicithhanbil al ti Jesus toon. Bee cech ix dzayatzilel! Beix okzah iche! Bee chhahuc Zuhuy Mariae! Okteaba c oklal u cilich Naa Diose: ca c nahinte ù ziilkab Cristo. Amen.

LOS MANDAMIENTOS DE DIOS.

He yalmahthhanilob Diose lahunpedzob tuba.

He oxppel payanbeobe ù nah ù tzicbal Dios.

Heix uucppelobie ù nah u yail lakbil.

U hunppel: bin à yacunt Dios painum yokol tuzinil.

U Cappel: ma â pakmab halachthhantic ù cilich kaba.

U yoxppel: bin a tilizcunt ù kin mankinalob tacumbilobe.

U canppel: bin à tzicib à yum yetel à naa.

U hoppel: ma uil à cimzah.

U uacppel: ma uil à pakkeban.

U uucppel: ma uil à uocol.

U uaxacppel: ma uil à pakpach, maix à tuz.

U bolonppel: ma uil à dziboltic yatan à lak.

U lahunppel: ma uil à zidzbic tialbil.

He lahumpedz yalmahthhanilob Dios lae, catzuc yanil, u yacunabal Dios painum yokol tulacal, yetel à lak, bai à yacunticabae. Amen Jesus.

LOS MANDAMIENTOS DE LA IGLESIA.

He hopedz yalmahthhanilob cilich naabil Iglesia lae:

U hunppel: uyah Missa tuliz ti Domingo yetel ti mankinalob tacunbilobe.

U cappel: ù tohpulkeban uinic ti Padre hunten ichil hunten ti haab, laac cabin chhapahac, laac tu yanal ù pecoltzilil cimile.

U yoxppel: ù kamal u uinicil ca Ahlohil ti Jesu-Christo tu Pascuail caput cuxtale.

U canppel: zukin tu kinilob yalmahthhanma cilicich naabil Iglesiae.

U hoppel: u botabal Diezmoob, yetel primiciaobe. Amen Jesus.

LOS SACRAMENTOS.

He uucppel ù Sacramentoilob cilich naabil Iglesia lae.

U hunppel: caput zihil.

U cappel: Confirmacion; kaxlec yalabale.

U yoxppel: u yayatulul keban, tohpul keban ù kabae.

U canppel: ú Sacramentoil Altar; hak lai u uinicil ca Ahlohil ti Jesu-Christo.

U hoppel: Extremauncion, takyah nabal u kabae.

U uacppel: Orden Sacerdotal.

U uucppel: Matrimonio, dzocolbel yalabale.

Amen Jesus.

EL CONTITEOR DEO.

Ten cen ahzipil tohcab in cah tin keban ti Dios uchuc tumen tuzinil; ti ixcilich Zuhuy Maria, ti San Miguel Archangel, San Juan Bautista, San Joseph, ti ix Apostolob San Pedro yetel San Pablo, yetel ti Santoob tulacal: tech ix cech Padre, chac zipen ti Dios, tin tucul, tin thhan, tin beel ixan: tumen in zipil, tumen in zipil, tumen in noh zipil: laix tah oklal okotba in cah ti cilich colel zuhui Maria, ti San Miguel Archangel, San Juan Baptista, ti San Joseph, ti ix Apostoloob San Pedro, yetel San Pablo, yetel ti Santoob tulacal, tech ix cech Padre, ca à uokteaba tu tan Dios uoklal. Amen Jesus.

LOS ARTICULOS DE LA FEE.

He canlahunpedz oczabenilob ocolal lae, uucppel ú nahob ti Kuil, uucppel ix ù nahob ù cilich uinicil ca Yumil ti Jesu-Christo, hahal Dios, hahal uinic xan. Heob u nah Kuil lae:

U hunppel: yoczabal ti ol huntulili Dios, uchuc tumen tuzinile.

U cappel: yoczabal ti ol Diosil Yumbile.

U yoxppel: yoczabal ti ol Diosil Mehenbile.

U camppel: yoczabal ti ol Diosil Espiritu Santo.

U hoppel: yoczabal ti ol lay ah zihzah.

U uacppel: yoczabal ti ol lay ahlohil.

U uucppel: yoczabal ti ol lay yahdzaul gloria.

Heob ù nah ù cilich Uinicil lae.

U hunppel: yoczabal ti ol he ca Yumil ti Jesu-Christo tu uinicile hichhnabci ti yuchucil Espiritu Santo.

U cappel: yoczabal tiol zihci ti Zuhuy Santa Maria, ti hunkul ma zati u Zuhuyile.

U yoxppel: yoczabal ti uol numci ti ya, cimi ix, uchebal ù lohicoon ah kebane.

U canppel: yoczabal tiol emci u pixan pakte yetel ù kuil tu kazil metnal Limbo ù kabae; caix ù hokzah ù pixanob cilich Yumob yantacob cuchie.

U hoppel: yoczabal ti ol caput cuxlahci tu yox kin te ichil cimenobe.

U uacppel: yoczabal ti ol, naaci ti caan, tiix culan tu nooh Dios, Yumbil uchuc tumen tuzinile.

U uucppel: yoczabal tiol bin tac ù xotob ù kin cuxanob, yetel cimenob; heklay uchebal ù dzaic gloria ti ahtibilbeob, hunkul numya ix ti ahlobil beob. Amen Jesus.

LAS OBRAS DE MISERICORDIA.

He canlahunpedz dzayatzilob lae; uucppel ti baki, uucppelix ti pixani. Heob útial baklae:

U hunppel: ú thhibabal kohanob.

U cappel: ù dzabal hanal ti ah uiih.

U yoxppel: ù dzabal ukul ti ah ukab.

U canppel: ù bucbezal ah ma buc.

U hoppel: ù dzabal otoch cabil ti ah numul be.

U uacppel: ù lohol ppentac.

U uucppel: ù mucul cimenob.

Heob ti pixan laye

U hunppel: ù cambezabal ah maohel.

U cappel: yutzul cuxcinabal yol himac yan ú uilal tie.

U yoxppel: ù tzetzeec thhantabal ah zipiloob.

U canppel: ù zatzabal ah zalcubahob.

U hoppel: ù tohcinabal yol ahokomol.

U uacppel: ù mukolaltabal u tzemolal lakbilob.

U uucppel: yokotbatabal Dios yokol cuxanob, yetel cimenob. Amen Jesus.

LOS PECADOS CAPITALES QUE LLAMAN MORTALES.

He uucppel hool kebanob ah ualbil kebanob yalabal lae:

U hunppel: nonohbail.

U cappel: coc zidzil.

U yoxppel: tzuc yahil.

U canppel: leppolal.

U hoppel: balnakil.

U uacppel: zauinolal.

U uucppel: makolal.

Contra estos siete vicios hay siete virtudes.

Tu nup uucppel kebanob lae, yan uucppel tibilbeilob.

Tu nup nonohbaile: chincunahil.

Tu nup coc zidzile: zilolal.

Tu nup tzuc yahile: coy cab.

Tu nup leppolale: muk olal.

Tu nup balnakile: tumut hanal.

Tu nup zauinale: yacunahtanba.

Tu nup makolale: zak olal. Amen Jesus.

DIALOGO SOBRE EL CREDO Y LOS ARTICULOS.

Kat. Ocan ua Dios ta uol?

Nuc. Ocan ika.

Kat. Haitulx tuba Diose?

Nuc. Huntulili Dios uchuc tumen tuzinil, maix pimobi.

Kat. Haydzic tuba ù Personailob?

Nuc. Oxdzicobtuba, heklay Yumbile, Mehenbile yetel Espiritu Santo: hex oxdzic Personaob lae hahal Dios ti molcab, baix hahal Diosil hunhuntul tiob xane.

Kat. Macal macx ti oxdzic Personaob oci ti uinicil, yetel cimi yoklal ca kebane: Yumbil ua, Mehenbil ua, Espiritu Santo xin?

Nuc. Ma oc ti uinicil Yumbile, maix uinichi Espiritu Santo xane, haili Mehenbil uinichi tu hunale, laix ziini ti Cruz lohebal baalcahxloe.

Kat. Balx kabail kabanzabci u ppel Mehen Dios ca ti oci ti uinicile?

Nuc. Jesus tu kabatah, ahloh ci oci, yoklal lay lohion tac keban, yetel ti hunkul numya tu cilich cimil, laix nahini Gracia, baix hunkul cuxtal toon xanie.

Kat. Macx tah Mehen cahlohil ti Jesu Christoe?

Nuc. Dios Yumbil tah Meheni.

Kat. Macx tah Ali?

Nuc. Yal ca colel ti cilich Zuhuy Maria lay hichhni tu zuhui nak, ti yuchucil Espiritu Santo, ti hunkul ma zaati ù Zuhuyil.

Kat. Bicx ù nuucul à uocolal ti caput cuxtale?

Nuc. Ocan tin uol, binil u caput cuxcinon Dios tac uinicil tac lacal, cabin ú hayez cabe, yoklal bay caput cuxlahi ca Ahlohil ti Jesu-Christo tu uinicil numci ti yae, bin ca caput cuxlahebal coon ù loh uinicilon, cabin hayac balcahxlae.

Kat. Macx bin xotic ca kin, cabin hayac cabe?

Nuc. Ca Ahlohil ti Jesu-Christo bin xotic ca kin, laix bin dzaic hunkul cuxtal, yetel gloria ti yahtacunil yalmahthhanilobe: hex yahpochhilobe tu kakil metnal ù pichhinticob.

Kat. Balx lic à kuultic ichil Ostia, yetel Caliz tu naaczabal tumen Padre Sacredote ti Missae?

Nuc. Ca Ahlohil ti Jesu Christo lic in kuultic, yoklal mactzil yanil ti balaanil tu kuuil yetel tu uinicil ichil Ostia, yetel Caliz loe.

Kat. Macx ti ca katic zatebal à kebanob, yetel hebal yan ù uilal teche?

Nuc. Tu hunali Dios licil in katic loe, yoklal lay in kuulma, lay in yama, laix alic uol xan.

Kat. Cunx ca coolel ti Zuhuy ixcilich Maria, thhanil id est causa yetel ti Santoobe, balx thhanil ù payalchiticob?

Nuc. Yoklal ù yacunahob Dios, zeb ix yoczic ù payalchiob, lay ù chun licil in chhaicob uah okotba te tu tan Dios ahtepal loe.

DE EL NOMBRE Y SEÑAL DE EL CHRISTIANO.

Kat. Pale, alten macx ù kaba?

Nuc. Pedro, uaix Juan in kaba.

Kat. Christiano ech ua?

Nuc. La, ika, yoklal ù dzaabilah ca Yumi ti Jesu Christo.

Kat. Balx ù kat yaal Christianoile?

Nuc. Lay uinic yan yoc olal Christo ti, ù cebchitah ti caput zihile.

Kat. Macx Christoe?

Nuc. Lay hahal Dios, hahal uinicixane.

Kat. Bicx Diosil?

Nuc. Yoklal ù hahal Mehenil cuxul Dios.

Kat. Bicx ù uinicil xan?

Nuc. Yoklal yalil Zuhuy ixcilich Maria.

Kat. Balx ù chun ù kabatic Christoil?

Nuc. Yoklal u nabzahil, ù dzilanil ix gracia, yan ti yokol tulacal.

Kat. Laua Christo hahal Messias hie?

Nuc. La Yume, lay zebchiian ichil albilthhan yetel ti ahbobatobe.

Kat. Balx u hach payanbehi ù beelob Christoe?

Nuc. Lay yahlohil balcah, ab cabezah ixane.

Kat. Balx canbenil thhan ù cambezah?

Nuc. Lay Doctrina Christiana.

Kat. Hay hatzul tuba yanil Doctrina Christianae?

Nuc. Can hatzul tuba ù nohlailob.

Kat. Cen ob xan?

Nuc. Laitac oczabenil oc olale, yalmahthhanilob Dios, Payalchiob yetel Sacramentoob xan.

Kat. Cenx u chicul Christianoe?

Nuc. Lay cilich Cruz lae. +

Kat. Balx ù chun?

Nuc. Yoklal ù uayazba Christo zinan ti Cruz, lohion.

Kat. Balx ù uilal tech?

Nuc. In chicbezic imba, in cicithhantic imba xan.

Kat. Chicbez à uich uilab?

Nuc. Tumen ù chicul &c.

Kat. Bi kin hach yan ù uil ca chicbezic caba ti u cul cilich Cruz

Nuc. Amal cabin ca hoppez lauacbal ti yutzil bee, baix cabin c ilab caba ichil lauac bal yail: huntacal ix cabin yanac tumtah toon, uaix ù lobil tucule.

Kat. Balx ù chim c chicbezic caba hach yaab ù tenele?

Nuc. Yoklal matab ma lic ù katunticoon, lic ix yalcabpachticoon cahualoob; heklay Cizine, balcah, yetel ca bakele.

Kat. Heix Cruze yan ua yuchucil uchebal ù toci coon ti cahualobe?

Nuc. La ika, yoklal ù dzoyzahob ca Yumil ti Jesu-Christo, ti ù cimilie.

Kat. Balx kochpahaanil payanbe uinice?

Nuc. Uchebal ù tzaclic u pachal olil zihzahci.

Kat. Balx tahoklal zihzahi uinice?

Nuc. U tanlic Dios uai yokcabile, caix ù nahinte tu yanalcab.

Kat. Balx ti beelilob ci ù tanlabal Dios noh lailie?

Nuc. Ti ù beelilob ocolal, alabolal, yacunahixan.

Kat. Balx cu cambezic toon ocolale?

Nuc. Ca ca oczahol te Dios, bai ti hah matan ù mahale.

Kat. Cunx alabolale bal cu cambezic toon?

Nuc. Ca c alabolte Dios, bai ti ma xulumte uchucile.

Kat. Baltun cu cambezic toon, Yacunahe?

Nuc. Ca c yacunte Dios paynum yokol tulacal, bay ti hach noh utze.

Kat. Bicx bin ca cici canic alabol, yetel kat chiie?

Nuc. Tamuk ca nuuctic ca Yum.

Kat. Cunx tun beele, bic bin ca canic?

Nuc. Tamuk canuctic yalmahthhanilob Dios binil c taacuntobe, balx Sacramentoob binil ca kamobe.

Kat. Bla kochbezanen c cane, baix c chhanucte tulacal laobilo?

Nuc. Kochbezanon; tumen ma uchac ca dzolukzic, ua ma ca nuuctic.

DIALOGO DE LO QUE DEBE SABER EL QUE ES CHRISTIANO.

Kat. Haitulob tuba Diose?

Nuc. Hun tulili hahal Dios.

Kat. Max ù mentah Caan, yetel luum, baix hibahun tupetele?

Nuc. Ca Yumil ti Dios.

Kat. Macx Diose?

Nuc. Cilich Oxil.

Kat. Macx cilich oxil?

Nuc. Dios Yumbil, Dios Mehenbil, Dios Espiritu Santo, oxdzic Personaob huntulili ù hahal Diosil.

Kat. Dios ua Yumbile?

Nuc. La.

Kat. Dios ua Mehenbile?

Nuc. La.

Kat. Dios ua Espiritu Santo?

Nuc. La.

Kat. Oxtul xin tuba Diosobe?

Nuc. Ma oxtulobi, haili huntul hahal Diose.

Kat. Macx ti yodzic Personaob oci ti uinicile?

Nuc. U cadzic, lay Mehenbile; heklae tu pach tan ca oci tu uinicile hahal Dios bicilic, hahal uinic ix xan Jesu Christo ù kabae.

Kat. Tubx oci ti uinicil?

Nuc. Tu zuhuy homtanil ca cilich colel zuhuy Maria, tu mactzil Espiritu Santo tu bailhii u zuhuyil, u hahalix naa Dios.

Kat. Balx tial oci ti uinicil ca Yumil ti Diose?

Nuc. Uchebal ù lohic coon ah kebanone.

Kat. Bal tu manzah ù lohicoone?

Nuc. Numi ti ya, ziinix ti Cruz, cimi ixan.

Kat. He ca cimi ca Ahlohil ti Cruze; cimi tu Diosil, ua tu uinicil?

Nuc. Ma cimi tu Diosil, halili tu uinicil ti cimic.

Kat. Cunx tum uinicoob tu cimile, licua u cimil, uaix u dzocol u pixanobe?

Nuc. Matan ù cimil, ù pixanob, maix tan ù dzocol, he ix ù uinicilobe bin luumac.

Kat. Cunx lay u uinicilob lae bin ua mamlabac ti huhunkule

Nuc. Matan; yoklal tu kin haicabale bin uazacnacob ti paktebal pixanob yetel ù uinicilob, ca caput cuxlacob uchebal ù hunkul cuxtalob, ua ti caan, ua ti metnal.

Kat. Tubx cu binel ú pixan ah tibilbeob tu cimilobe?

Nuc. Ti caan, ù nahintoob ù gloria ca Yumil ti Dios hunkuli, yoklal ùu tacuntahob yalmahthhanil.

Kat. Cunx tun ù pixanob ù lobil uinicobe, tux bin xicob?

Nuc. Ti metnal, ù kamob hunkul numya, tumen ma u tacunthob yalmahthhanob ca Yumil ti Dios.

 

Kat. Mac lay cilich Iglesiae

Nuc. U molay ah ocolal Christianob mektanaanob tumen Christo ca Ahlohil, yetel Noh yum cab u canac thhan.

Kat. Bal ù kat yaal, ù mul etmal Santoobe?

Nuc. He hunhuntul coon ah ocolalone c etmaltic ù tibilbeob c et ocolalobe.

Kat. Macx ca kuultic ichil hach cilich Sacramento yan ti Altare?

Nuc. Cayumil ti Jesu-Christo cin kuultic he bix yanil ti Caane bay yanil ichil Ostia, yetel Caliz, baix tu ppuppuyul tulacal.

Kat. Lic ua ù dzactal uah ichil Ostia; yetel vino ichil Caliz tu dzocol yalic Padre ah Missa lai cilich thhanobe?

Nuc. Matan ù dzactal; tumen tu yuchucil thhanob cu yalice; heklay uahe cu uazkahal tu uinicil, heix vinoe tu kikel ca Yumil ti Jesu-Christo.

Kat. Tubx yan ca yumil ti Diose?

Nuc. Ti Caan, ti luum, baix tu culul ix xan.

Kat. Bicx yanil Dios ua tubae?

Nuc. Tu lail, tu taklah ich, baix tu yuchucil.

Advierto por ultimo, que en toda esta Obra &c. &c. (v. p. 83.)

Fr. Pedro Beltran de Sª Rosa.

 

DECLARACION

de la

DOCTRINA CRISTIANA

en el

IDIOMA YUCATECO

 

Por el Reverendo padre Fr. Pedro de Beltran de

Santa Rosa

añadiendole

EL ACTO DE CONTRICION

en verso y prosa.

 

Mérida

REIMP POR J. D. ESPINOSA E HIJOS

Marzo, 1866

Mérida, febrero 16 de 1860.

Habiendonos manifestado el Sr. Cura de Acanceh D. José Julian de Cepeda la necasidad de que se reimprima la doctrina que sigue en idioma yucateco, e informándolonos el Sr. Cura de Santiago Dr. D. Tomas Domingo Quintana ser la misma usada y aprobada anteriormente y compuesta por el celoso religioso Fr. Pedro Beltran de Santa Rosa, desde luego concedemos la licencia necesaria para la referida reimpresion, comisionando, como comisionamos, por el presente auto al Cura interino de la paroquia de S. Critóbal Dr. D. José Nicolas Baeza para que su acreditada inteligencia en el idioma, cuide salga perfecta la reimpresion, principalmente en la ortografia que se nota poco correcta. Tambien concedemos doscientos dias de indulgencia por cada vez que se practique la enseñanza de la mencionada doctrina é igual gracia á los que se aprovechen de ella cada vez que reciben lecciones.

José María,

Obispo de Yucatan

De mandato de su Señoria Ilustrisima. - Lic. P. M. Guerra, Pro-secretario.

EL PERSIGNARSE.

Tumen ú chicul, cilich Cruz + tocoon, ti kahualoob, + Yumilé, ca Diose. + Tu kaba Dios Yumbil, y[etel] Dios Mehenbil, y[etel] Dios Espíritu Santo. Amen Jesus.

 

EL PADRE NUESTRO.

Cayum yanech ti Caanob, cilich cunabac á kaba: tac ahaulil okol, utzcinabac á uolah, ti luum, baix te ti caane. Dza zanzamal kin uah toon helelae: zatez h zipil, bay zatzic ú zipil ah zipiloob toone: maix á uilic lubul ti tumtabale: hebac lukezcoon ichil lobil. Amen Jesus.

 

EL AVE MARIA.

Ciciolnen cilich María, chupech ti gracia: Yumilbil yan ta uicnal: painum á cici thhambilil ichil chhuplal tu zinil, painum á cici thhambilil á ual Jesus. Ix cilich María ú Ná Diose payalchinen oklal toon ahkeban helelae, tu kin cimil. Amen Jesus.

 

EL CREDO.

Ocan tin uol Dios Yumbil, uchuc tumen tu zinil, yah menul Caan, yetel luum. Oc an tin uol Cayumil ti Jesucristo: ú pal mehenil, lay hichhnabi tu mactzil Dios Espíritu Santo; zihi ti Zuhui cilich María; tali tu chí Poncio Pilato; numci ti yá, ziin ti Cruz; cimtun, cat muci, cat emi tu kazal metnal, limbo u kabae. Tu yoxkin caput cuxlahi ichil cimenoob. Cat nac ti Caan, tux culan tu nooh Dios Yumbil uchuc tumen tu zinil. Ti tum likul cabin tac, ú xot ú kin cuxanoob, y[etel] cimenoob. Ocan tin uol Espíritu Santo, y[etel] Santa Iglesía Católica, baix ú mul etmal Santoob, ú zatzalix kebanxan, ú caput cuxtalix ca bakel, y[etel] hunkul cuxtal. Amen Jesus.

LA SALVE REGINA.

Tezcuntech, Ahaue, ú Ná dzayatzile, cuxtale, chhuhucile, c alabolale. Tezcuntech. Tech lic uatpaitic toon tohbile, toon yal Evae. Tech lic caolputiktic, tamuk acan, tamukix okol uai tu koom yaalil ichlae. Bici hocan c colel okotbae, zutbez á dzayatzil toon, cu dzocol hokol uay ti yokcabile á uetez á cicithhambil al ti Jesus. Bee cech ix dzayatzile! Bee okzah iche! Bee chhuhuc Zuhui María! Okteaba c oklal ú cilich Ná Diose, ca nahinté ú ziilkab Cristo. Amen Jesus.

 

LOS MANDAMIENTOS DE LA LEY DE DIOS.

He yalmahthhaniloob Dios lahumpedzob tuba. He oxppel payambeobe, ú nah ú tzicbal Dios, Heix uucppelobei, ú nah ú yail lakbil.

U humppel, bin á yacunt Dios painum yokol tu zinil.

U cappel, ma á pakmab halachthhantic ú cilich kaba.

U yoxppel, bin á tilizcunt ú kin mankinaloob tacumbilobe.

U camppel, bin á tzic á yum y[etel] á ná.

U hoppel, ma á cinzah.

U uacppel, ma á pak keban.

U ucppel, ma á uocol.

U uaxacppel, ma á pakpach mix á tuz.

U bolonppel, ma á dziboltic yatan á lak.

U lahunppel, ma á zidzlic bal tialbil.

He lahumpedz yalmahthhaniloob Diose, catzuc yanil, ú yacuntahal Dios painum yokol tulacal, y[etel] á lak, bei á yacunticabae. Amen Jesus

LOS MANDAMIENTOS DE LA IGLESIA.

He hopedz yalmahthhaniloob cilich nabil iglesialae.

U humppel, yubal misa tuliz ti domingo, y[etel] ti mankinaloob tacumbiloobe.

U cappel, ú tohpulkeban uinic ti Padre ah Misa, hunten ichil hunten ti haab, laac cabin chhapahac, laactu yanal ú pec oltzilil cimile.

U yoxppel, ú kamal ú uinicil Ahlohil ti Jesucristo tu pascuail caput cuxtal.

U camppel, zukin tu kiniloob ú yalmahthhanma cilich Nabil Iglesia.

U hoppel, ú botabal diezmoob, y[etel] primiciaoobe. Amen Jesus.

 

LOS SACRAMENTOS.

He ucppel ú Sacramentoiloob cilich nabil iglesialae.

U humppel, caput zihil.

U cappel, confirmacion, kaxlec yalabale.

U yoxppel, yayatulul keban, tohpulkeban u kabae.

U camppel, ú Sacramentoil Altar; haklai ú uinicil Ahlohil ti Jesucristoe.

U hoppel, Exstremauncion, takyahnabal ú kabae.

U uacppel, Orden Sacerdotal.

U ucppel, Matrimonio, Dzocobel, yalabale. Amen Jesus.

 

LA CONFESION.

Ten cen ah zipil, tohcábincah ti in keban ti Dios uchuc tumen tu zinil, ti cilich Zuhui María, ti San Miguel Arcángel, San Juan Bautista, San José, ti Apostoloob San Pedro y[etel] San Pablo, y[etel] ti Santoob tulacal, tech xan yum Padre, chac zipen ti Dios, tin tucul, tin thhan, tin belilxan: tumen in zipil, tumen in zipil, tumen in noh zipil. Laix tah oklal, okotbaincah ti cilich colel Zuhui María, ti San Miguel Arcángel, San Juan Bautista, San José, ti Apostoloob San Pedro y[etel] S. Pablo, y[etel] ti Santoob tulacal, tech in yum Padre, ca á uokteaba tu tan Dios oklal. Amen Jesus.

LOS ARTICULOS DE LA FE.

He canlahuapedz oczabeniloob oklal lae, ucppel ú nahob ti kuil, ucppelix ú nahob ú cilich uinicil Cayumil ti Jesucristo, hahal Dios, hahal uinic xan.

HEOB UNAH U KUILAE.

U humppel, yoczabal ti uol huntulili Dios uchuc tumen tu zinile.

U cappel, yoczabal ti uol Diosil Yumbile.

U yoxppel, yoczabal ti uol Dios Mehenbile.

U camppel, yoczabal ti uol Diosil Espíritu Santo.

U hoppel, yoczabal ti uol lay ah zihzah.

U uacppel, yoczabal ti uol lay ahlohil.

U ucppel, yoczabal ti uol lay yahdzaul gloria.

Heob ú nah ú cilich Uinicilae.

U humppel, yoczabal ti uol he Cayumil ti Jesucristo tu uinicile hichhnabi tu yuchucil Espíritu Santo.

U cappel, yoczabal ti uol zihi ti Zuhui cilich María, ti hunkul ma t zati ú Zuhuyil.

U yoxppel, yoczabal ti uol numci ti yá, cimi uchebal ú lohicon ahkebane.

U camppel, yoczabal ti uol emi ú pixan pakte y[etel] ú kuil tu kazil metnal Limbo ú kabae; ca tu hokzah ú pixanoob cilich yumoob yantacoob cuchi.

U hoppel, yoczabal ti uol caput cuxlahi tu yoxkin ichil cimenoob.

U uacppel, yoczabal ti uol naci ti Caan; tux culan tu nooh Dios Yumbil uchuc tumen tu zinil.

U ucppel, yoczabal ti uol bin talac ú xot ú kin cuxanoob, y[etel] cimenoob; heklay uchebal ú dzaic gloria ti ahtibilbeoob, hunkul numya ti ahlobilbeoob. Amen Jesus.

LAS OBRAS DE MISERICORDIA.

He canlahumpedz dzayatziloblae; ucppel ti baki, ucppelix ti pixani. Heob ù tial baklae.

U humppel, ú thhibabal kohanoob.

U cappel, ú dzabal hanal ti ah uiih.

U yoxppel, ú dzabal ukul ti ah ukah.

U camppel, ú bucbezal ah mabuc.

U hoppel, ú dzabal otochcabil ti ah numulbe.

U aucppel, ú lohol ppentac.

U ucppel, ú mucul cimenoob.

Heob ti pixan lae.

U humppel, ú cambezabal ah ma ohel.

U cappel, ú cuxcinabal yol he max yan ú bilal tie.

U yoxppel, ú tzetzeecthhantabal ah zipiloob.

U camppel, ú zatzabal ah pochhiloob.

U hoppel, ú tohcinabal yol ah okomol.

U uacppel, ú mukolaltabal ú tzemolal lakbiloob.

U uucppel, yokottabal Dios yoklal cuxanob, y[etel] cimenoob. Amen Jesus.

LOS PECADOS CAPITALES QUE LLAMAN MORTALES

He ucppel ú hool kebanoob, ah ualbil kebanoob yalabale.

U humppel, nonohbail.

U cappel, coczidzil.

U yoxppel, tzucyahil.

U camppel, leppolal.

U hoppel, balnakil.

U uacppel, zauinolal.

U uucppel, mákolal.

CONTRA ESTOS SIETE VICIOS HAY SIETE VIRTUDES.

Tu nup ucppel kebanooblá; yan ucppel tibil beiloob.

Tu nup nonohbaile, chincunahil.

Tu nup coczidzile, zilolal.

Tu nup tzucyahile, coycab.

Tu nup leppolale, mukolal.

Tu nup balnakile, dzedzec hanal.

Tu nup zauinale, yacunahtamba.

Tu nup makolale, zakolal. Amen Jesus.

DIALOGO SOBRE EL CREDO Y LOS ARTICULOS.

Kat. Ocan ua Dios ta uol?

Nuc. Ocan.

Kat. Haitul tuba Diose?

Nuc. Huntulili Dios uchuc tumen tu zinil, ma pimobi.

Kat. Haydzit tuba: ú Personailoob?

Nuc. Oxdzitoob tuba: heklay Yumbile, Mehembile y[etel] Espíritu Santo; hex oxdzit Personaoob hahal Dios ti molcab, hach hahal Diosil hunhuntul tiob xan.

Kat. Macal mac ti oxdzit personaoob oci ti ú uinicil y[etel] t cimi yoklal kebane; Yumbil ua, Mehenbil ua, Espíritu Santo xin?

Nuc. Ma t oc ti uinicil Yumbile, mix uinic hi Espíritu Santo, halili Mehenbil uinic hie tu hunal laix zini ti Cruz lohebal baalcah.

Kat. Baax kabail kabanzahi ú ppel Mehen Dios ca t oc ti ù uinicile?

Nuc. Jesus tu kabatah, ahlohil yoklal la loh keban, y[etel] ti hunkul numya tu cilich cimil, utial nahalt ú gracia baix hunkul cuxtal xan.

Kat. Max Mehen Ahlohil ti Jesucristoe?

Nuc. Dios Yumbil t Meheni.

Kat. Max t Ali?

Nuc. Yal c colel cilich Zuhui María, lay hichhnabi tu zuhui nak, tu yuchucil Espíritu Santo, ti hunkul matzati ú zuhuyili.

Kat. Bix ú nucul á uoczah olaltic caput cuxtale?

Nuc. Ocan tin uol, bin ú caput cuxcinzoon Dios tac uinicil tac lacal, cabin ú hayezcab; yoklal bay caput cuxlahi c Ahlohil ti Jesucristo tu uinicil numci ti yae, bin ca caput cuxlahebal toon ú loh uiniciloon, cabin hayac balcahe.

Kat. Max bin xotic kin, cabin hayac cabe?

Nuc. C Ahlohil ti Jesucristo bin xotic kin laix bin dzaic hunkul cuxtal y[etel] gloria ti uahtácunil yalmahthhaniloob; hex ahpochhiloobe, tu kakil metnal ú pichhinticoob.

Kat. Bax ca kuultic ichil Ostia y[etel] Cáliz tu naczabal tumen Padre ah Misae.

Nuc. C Ahlohil ti Jesucristo cin kuultic, yoklal mactzil yanil ti balanil tu kuil, y[etel] tu uinicil ichil Ostia y[etel] Caliz.

Kat. Max ti ca katic ú zazebal á kebanoob, y[etel] he bal yan ú bilal teche?

Nuc. Tu hunali Dios cin katic yoklal la in kulma, la in yama, la dzic in cux olalxan.

Kat. Cux c coolel ti Zuhuy cilich María y[ete] ti Santoobe bax thhanil ca payalchitictioob.

Nuc. Ciciolnen, y[ete] Tezcuntech cin payalchitictioob.

DE EL NOMBRE Y SEÑAL DE EL CHRISTIANO.

Kat. Pale, alten macx ú kaba?

Nuc. Pedro, ua ix Juan, in kaba.

Kat. Christianoech ua?

Nuc. La, yoklal ú dzabilah ca Yumil ti Jesucristo.

Kat. Bax ú kat yaal cristianoile?

Nuc. Lay uinic ú yocolal Cristo ti zebchitah ti caput zihile.

Kat. Max Cristoe?

Nuc. Hahal Dios, hahal uinic xan.

Kat. Bix Diosil?

Nuc. Yoklal ú hahal Mehenil cuxul Dios.

Kat. Bix ú uinic hil xan?

Nuc. Yoklal yalil Zuhui cilich Maria.

Kat. Bax ú chun ú kabatic Cristoil?

Nuc. Yoklal u nabzahil, ichil gracia yan ti yokol tulacal.

Kat. Laua Cristo hahal Mesías hie?

Nuc. La Yume, la zebchiian tumen ah Bobatoob.

Kat. Bax ú hach payambehi ú beloob Cristoe?

Nuc. Lay ah Lohil balcah, ab cambezah xane.

Kat. Bax cambalthhan tu cambezah?

Nuc. Doctrina Cristiana.

Kat. Hay tzuc tuba yanil Doctrina Cristianae?

Nuc. Can tzuc tuba ú moylailob.

Kat. Cenobé?

Nuc. La Oczabenil oc olale, yalmahthhaniloob Dios, Payalchioob, yetel Sacramentoob xan.

Kat. Ceex ú chicul cristianoe?

Nuc. Ley cilich Cruz laa. †

Kat. Bax ú chun?

Nuc. Yoklal ú Kahzabal Cristo zinan ti Cruz lohicoon.

Kat. Bax ú bilal tech?

Nuc. In chicbezicimba, in cicithhanticimba xan.

Kat. Dzib ta uich in uilé?

Nuc. Tumen ú chicul &c.

Kat. Bikin hach yan ú bil á chicbezicaba y[etel] le Cruza?

Nuc. Amal cen in hoppez tulacal yutzil be; bei cen ilahba ichil bal yail, huntacal cabin yanac tumtah toon, uaix ú lobil tucule.

Kat. Bax ú chun ca dzibtic á uich hach yab ú tenel?

Nuc. Yoklal ma c tubzic lic ú katunticoon, licix yalcabpachticoon kahualoob ciziné, Balcah, y[etel] c bakele.

Kat. Heix Cruza yan ua yuchucil uchebal ú tocicoon ti kahualoobe?

Nuc. La, yoklal tu dzoyzahoob ca Yumil ti Jesucristo, cat cimie.

Kat. Bax kochpahaanil payambe uinice.

Nuc. Uchebal ú tzaclic ú pachal olil zihzabhi.

Kat. Bax oklal zihzab uinice?

Nuc. U yacuntic Dios uai yokcabile, y[etel] ú nahaltic tu yanalcab.

Kat. Bax ti beliloob ú paima uinice?

Nuc. Ti ú beliloob oc olal, Alabolal, Yacunahixan.

Kat. Bax cu cambezictoon oc olale?

Nuc. Ca oczah olt Dios, y[etel] ú cilich thhanoobe.

Kat. Cux Alabolale bax cu cambezictoon?

Nuc. C alabolt Dios, bei ti maxulumte uchucile.

Kat. Baxtun cu cambezictoon Yacunahe?

Nuc. C yacunt Dios paynum yokol tulacal, bey ti hach noh utze.

Kat. Bix bin cici canic alabol, y[etel] katchie?

Nuc. Tamuk c nuuctic ca Yum.

Kat. Cuxtun c bele, bix bin c canic?

Nuc. Tamuk chhanuctic Yalmahthhaniloob Dios, bin taacuntobe; y[etel] Sacramentoob bin c kamobe.

Kat. Bala kochbezanon cane, baix chhanucte tulacal laobe?

Nuc. Kochbezanon tumen ma uchac c dzoczic, ua ma t chha nuctic.

DIALOGO DE LO QUE DEBE SABER EL QUE ES CRISTIANO.

U paclamkat thhanil he bax kochbezan ti cristiano yohelte.

Kat. Haituloob tuba Diose?

Nuc. Huntulili hahal Dios.

Kat. Max tu metah Caan, y[etel] luum, baix bahun tu petele?

Nuc. Cayumil ti Dios.

Kat. Max Diose?

Nuc. Cilich Oxil.

Kat. Max cilich Oxile?

Nuc. Dios Yumbil, Dios Mehenbil, Dios Espíritu Santo, oxdzit ú Personail huntulili ú hahal Diosil.

Kat. Dios ua Yumbile?

Nuc. La.

Kat. Dios ua Mehembile?

Nuc. La.

Kat. Dios ua Espíritu Santo?

Nuc. La.

Kat. Oxtul tuba Diosobe?

Nuc. Ma oxtulobi, halili huntul hahal Diose.

Kat. Max ti oxdzit Personaob oci tu uinicile?

Nuc. U cadzit, lay Mehembile; heklae tu pach ca oci tu uinicile hahal Dios, hahal uinic xan, Jesucristo ú kaba.

Kat. Tux oci ti ú uinicile?

Nuc. Tu zuhuy homtanil cilich colel Zuhuy María tu mactzil Espíritu Santo tu bailhil ú zuhuyil, ú hahalix Ná Dios.

Kat. Bax tial oci tu uinicil cuyumilti Diose?

Nuc. Uchebal ú lohicoon ahkebanone.

Kat. Bax tu manzah ú lohicoone?

Nuc. Numi ti ya, ziniix ti Cruz, cim ixan.

Kat. He ca cimi Ahlohil ti Cruze; cimi tu Dios, ua tu uinicil?

Nuc. Ma t cimi tu Diosil, halili tu uinicil t cimie.

Kat. Cuxtun uinicoob tu cimile, lic ua ú cimil, uaix cu dzocol ú pixanoobe?

Nuc. Matan ú cimil ú pixanoob, maixtan ú dzocol, he ix ú uiniciloobe bin luumac.

Kat. Cux lay ú uiniciloblae bin ua manbalac ti hulunkule?

Nuc. Matan, yoklal ú kin haicabale bin uazaknacoob paktebal ú pixanoob y[etel] ú uiniciloob cen caputcuxlacoob, uchebal ú hunkulcuxtaloob ua ti Caan, aua metnal.

Kat. Tux cu binel ú pixan ah tibilbeoob, cen cimcoobe?

Nuc. Ti Caan, ú nahaltoob gloria ah Cayumilti Dios hunkuli, yoklal tu tacunthoob ú yalmahthhanil.

Kat. Cuxtun ú pixanoob ahlobilbeobe, tuxbin xicoob?

Nuc. Ti metnal, ú kamoob hunkul numya tumen ma tu tacunthoob ú yalmahthhanil cayumil ti Dios.

Kat. Max lay cilich Iglesiae?

Nuc. U molay ah oc olal Cristianoob mektananoob tumen Cristo c Ahlohil, y[etel] Noh yumcab ú Canacthhan.

Kat. Bax ú kat yaal, ú mul etmal Santoobe?

Nuc. He hunhuntul toon ah oc olalone etmaltic ú tibilbeloob et oc olalobe.

Kat. Max ca kultic ichil cilich Sacramento yanti altare?

Nuc. Cayumil ti Jesucristo cin kultic, he bix yanil ti Caane, bei yanil ichil Ostia y[etel] Cáliz, beix tu pupuyulxan.

Kat. Lic ua ú dzactal uah ichil Ostia, y[etel] vino ichil Cáliz, tu dzocol yalic Padre ah Misa, lei cilich thhanobe?

Nuc. Matan ú dzactal, tumen tu yuchucil thhanoob cuyalicé, le uahé cu uazkahal tu uinicile, le vinoe tu kikel cayumil ti Jesucristo.

Kat. Tux yan cayumil ti Diose?

Nuc. Ti Caan, ti luum, bei tu culul ixan.

Kat. Bix yanil Dios tubae?

Nuc. Tu lail, tu taklahich, beix tu yuchucil.

ACTO DE CONTRICION EN VERSO.

In yumilé Jesucristo.

Uah Zihzahul, uah lohil,

Dzaten in uokt in keban

Yetel ú yalil in uich.

Hach ya tin uol in zipil

Macina cimicen cuchi,

Mali in pochheche in Diose

Yetel in hach h má natil.

Minan ú tenel zipen

tu tan á Cichcelmil

Ca á zatezten tumenel

Hach yab á dzayatzil.

Cin yacuntcech in Diose

Ma tumen zahbentzil metnal

Maix yoklal á dzicten gloria

Hebac tumen á nahmá.

Tu uolol inpuczikal

Cin yacuntcech in Yumé

Painum yokol tulacal

Tumen uchic á lohcen.

Lay cu hach likzic in uol

Utial in hach yacuntcech,

He tin kahzic á cimil

Ti humppel cruz zinanech.

Tan in uilic tin pochhcech

Mankin, y[etel] man akab,

In kat in uokté y[etel]

U kikel in puczikal.

Ma á zipitkabcen takab,

Tumen ú kazil in beel

Ilae, tech ta zihzahen

Ta lohen y[etel] á kikel.

Dzooc tun in ualak tin uol

y[etel] in kaholtcech,

Cin ualictun tu hahil

Paibé in cimil xma in pochhcech.

Amen Jesus.

ACTO DE CONTRICION.

In yumilé Jesucristo, in uah zihzahul, in ah lohilxan, ya tin uol in pochhcech, tumenel á nahmá in yacuntcech painum yokol tulácal, alan in uol tech bin á zatez in zipiloob, cin xottuntic tu hach hahil, bin in chhihez in uol ti in kebanoob, bin in tohpulté tulacal tu tan Padre ah Misa. Be in Yumilé caina hauac in cuxtal cachi ti malizipcen teche, ú nah inchha ca in tzitzil in puczikal tu yail in uol uchic in mambalcuntic a ualmahthhanoob. Zilkabten yalil in uich in uoktic ú lobiloob in bel, zipen tech yumilé, zipen ti á ualmahthhanil. Amen Jesus.

 

SEÑOR MIO JESUCRISTO PARA EL ACTO DE COMULGAR.

In yumile Jesucristo ma in nahmá ca occech tu pazel in pixan, hebac yoklal á cilich thhan bin á zatez in keban, bin a dza hunlukul cuxtal ti in pixan, Amen Jesus.

Previous Section Table of Contents Next Section

Return to top of page