Image - Cacao Pod Vessel - K6706 © Justin Kerr FAMSI © 2001:
David Bolles
 

Combined Dictionary-Concordance of the Yucatecan Mayan Language

Y

yelmal cam) yelmal: esencia.

crm) yelmal: 7: esencia.

yelmancil crm) yelancil, yeelancil: 2,5,8: poner huevos. yelancil yulum, yelintah he, helintah he: 2: poner huevos. yelmancil: 6,8,11: desovar, ovar.

yeltal crm) yeltal; atancil: 2: casarse el varon, casamiento.

crm) yelel chi: 8: ardor doloroso de la boca de chile o cosa caustica. yeltal: 3; lichib kak: 3: cauterizar la llaga.

yem cam) yem: liendre, huevo del piojo.

crm) yem: 7,8; yeel uk: 2: liendre, huevo del piojo.

rp151 uachhcabalac dzu yem cin uachhic ikal tu zuhuy frente

tu zuhuy celebro

rp223 oxlahun ca dzu yem kin, oxlahun ca dzu yem akab

rp293 oxlahun ca dzu yem kin oxlahun ca dzu yem akab

rp420 uachhcabalac dzu yem

rp443 tuux cu toppol u molino lac yem u zac muyalil

yemal cam) yazayomal: mal de madre. yazoyemal: significa lo mismo.

yemel vns) Aflojarse o alibiarse las penas: emel ti cab, otzol. No se aflojan las penas del Infierno: matan yemel ti cab, matan yotzol u numyail Mitnal. Aflóxanse las penas de las almas del Purgatorio con missas y oraçiones: he u numya pixanob yantacob Purgatorioe lici yotzol lic ix yemel ti cab tumen missaob. vns) Canal muerta o sorda por donde corre el agua de lo alto de la casa: u bebecil nocac licil yemel yalcab haa. vns) Coluna o mármol redondo de piedra: ocom tun. Coluna de madera o po[s]te: ocom. Coluna quadrada así: can amay ocom. De fuego: ocom kak. Vieron dezender del cielo, de noche, una coluna de fuego: yilahob yemel ocom kak ti akbil likul ti caan.

c008 tu kinil u yemel yaal kuk, yaal yaxum

d050 ti yemel tab ti ah bolon ahau lae

e437 ti yemel u koch tulacal tal ti caan

e471 ti ix yemel noh katun yokol u zac ibteil cahi

f295 u kinil u yemel u than ah bolon dzacab miatz

j041 lay u kahlay uchci yemel hunab ku, oxlahun ti ku,

hunpic ti ku

j246 ti tali yemel chac xulab tu chi u puczikal uinicoob

rp076 he cu yemelo tuux talo divino xan ti nohol lakin ik

chikin ik nohol ik

mr037.002 cu nacal, cu yemel, cu xotol u yik

mr270.015 ca u luk u kab ethaz tan yemel u kikile

mr276.001 yemel kik ti ni uinic

mr276.004 licil yemel kike ca tun nupp homa

tac u muk u kab tu dzic

mr344.003 ca a cici lache ppiz yemel u kikel

mr357.013 tocbil u bacal ppiz u yemel kikele

yemel ti cab vns) Aflojarse o alibiarse las penas: emel ti cab, otzol. No se aflojan las penas del Infierno: matan yemel ti cab, matan yotzol u numyail Mitnal. Aflóxanse las penas de las almas del Purgatorio con missas y oraçiones: he u numya pixanob yantacob Purgatorioe lici yotzol lic ix yemel ti cab tumen missaob.

yemzah vns) Abortar la muger con beuedicos o otra cosa, procurándolo: emçah al. Disque abortá ansí María: yemçah bin yal María.

yemzah al vns) Abortar la muger con beuedicos o otra cosa, procurándolo: emçah al. Disque abortá ansí María: yemçah bin yal María.

yen crm) yeenba: 3: herramienta, aderezos, armas e instrumentos. yeen u bail katun: 4; yeemba katun: 5; yen u ba katun: 2,5,6,8,11: armas de guerra. crm) yeen, yeentah: 11: armar. yentahan: 11: armado. yentahba, yeentahba: 2,3,4,5,6,11: armarse. yentahmuba: 8: aderezado para la guerra.

vns) Conbite: licil payalteil. Tomaron sus armas y entraron al conbite: ca u c[hh]aaob yeen u baob ca ociob licil payalteil.

rb058.009 dzaex yen u ba

rb083.013 tuux tu chhaah yen u ba lo

rb092.001 bax yen u ba uchic u chibal chacal cheb,

zacal cheb,

rb098.001 bax yen u ba chacal cheb

-yen cam) bukyen: casadero, casadera. cam) kuyencan: tratar, conversar misticamente o de cosas santas. cam) kuyencun: consagrar la hostia. cam) manabyenhal: afearse, hacerse feo o espantable. cam) ppetayen: fea, disforme, suciamente. cam) toppzakahyen: casadero, varon.

crm) -yan, -yen: 1,13: elemento que indica adquirir la condicion o caracteristica. x-lobayan, x-lobayen: doncella. zacbacyen: convaleciente. crm) abichthulyaan; abichthulyen; chuch kabyen; kinkinal; kinkinil: cosa tibia. abich thulyen ha; chuch kabyen ha; kinkinal ha: agua tibia.

mtm) abich thulyenhal: entibiarse. mtm) abich thulyan, abich thulyen: cosa un poco seca o enjuta depues que se mojo. mtm) abich thulyan, abich thulyen: cosa tibia en licores, esto es, ni caliente ni fria, porque dicen es asi la orina del conejo. mtm) abich thulyencunah: entibiar asi algun licor. mtm) abich thulyen haa: agua tibia.

sfm) abich thul yen hal, kinkinal hal: entibiarse. sfm) abichtulyen haa, kinkinil haa: agua tibia. sfs) entre dos luces: ek zamen; ucum tunyen tunich; muc tunyen tunich.

vns) Açijada cosa, de color açijado: ek buyen. Açihado ylo: ek buyen kuch. vns) Açul, del color del çielo o mar, que es açul claro: yax cab, yax caben. vns) Afear lo q[ue] está bueno y hermoso: lobcinah, netzcunah, ppetayencunah. vns) Agua tibia: chuh kabien haa, abich thulyen haa, kinkinal haa. vns) Al anocheçer o alobregueçer: ti ucumyen tunich. vns) Alocado y sin juiçio, como borracho: ah ciyen. vns) Ancha cosa, larga y espaçiosa: poop tayen .l. poop than. Mui espacios[o] y mui ancho es al prinçipio el camino del Infierno: be bee tal Mitnale hach poop tan tu hoppol. vns) Animal que anda tras la madre siempre: alam nayen. vns) Apicañado: coyen uinic, coyen beel. vns) Atreuido y desbergonçado en mirar: kul ich, cooyen ich, pacat. vns) Aue, antes que le salga la pluma: çac mamyen chhichh. vns) Bestia, que pareçe bestia: baalcheyen. vns) Canpo raso o llano, como vega: chakan, tan poopien chakan. vns) Caueça del hombre o de qualquier animal: hol, pol. Caueça blanca tener: çozciyen pol. vns) Consa[g]rar o dedicar algo a Dios: kuyancunah, kuyencunah.

yenba crm) yeenba: 3: herramienta, aderezos, armas e instrumentos. yeen u bail katun: 4; yeemba katun: 5; yen u ba katun: 2,5,6,8,11: armas de guerra

vns) Adereços, armas y estrumentos para algun ofiçio: yeenba .l. yetal. vns) Armar a otro con armas: cenbeçah ti yeen u ba katun. Armad a Juan: cenbeçex Ju[an] ti yeen u ba katun. Armarse así: cenbeçah ba, yentah ba ti yeen u ba katun. vns) Conbite: licil payalteil. Tomaron sus armas y entraron al conbite: ca u c[hh]aaob yeen u baob ca ociob licil payalteil.

-yenhal cam) manabyenhal: afearse, hacerse feo o espantable.

crm) abichthulyenhal; chuhkabyenhal; kinkinalhal: 1,3,5: entibiarse. chuhkabyenhal u cah yalil: entibiarse el agua.

vns) Abomina[bl]e haçerse: ppetayenhal vel manabyen[hal].

yentah crm) yeen, yeentah: 11: armar. yentahan: 11: armado. yentahba, yeentahba: 2,3,4,5,6,11: armarse. yentahmuba: 8: aderezado para la guerra.

vns) Armar a otro con armas: cenbeçah ti yeen u ba katun. Armad a Juan: cenbeçex Ju[an] ti yeen u ba katun. Armarse así: cenbeçah ba, yentah ba ti yeen u ba katun.

yentah ba vns) Armar a otro con armas: cenbeçah ti yeen u ba katun. Armad a Juan: cenbeçex Ju[an] ti yeen u ba katun. Armarse así: cenbeçah ba, yentah ba ti yeen u ba katun.

yentahaan crm) yeen, yeentah: 11: armar. yentahan: 11: armado. yentahba, yeentahba: 2,3,4,5,6,11: armarse. yentahmuba: 8: aderezado para la guerra.

yentahba crm) yeen, yeentah: 11: armar. yentahan: 11: armado. yentahba, yeentahba: 2,3,4,5,6,11: armarse. yentahmuba: 8: aderezado para la guerra.

yentahmuba crm) yeen, yeentah: 11: armar. yentahan: 11: armado. yentahba, yeentahba: 2,3,4,5,6,11: armarse. yentahmuba: 8: aderezado para la guerra.

yenuba crm) yeenba: 3: herramienta, aderezos, armas e instrumentos. yeen u bail katun: 4; yeemba katun: 5; yen u ba katun: 2,5,6,8,11: armas de guerra

rb203.008 in thanab na kukul can tzuc dza yenuba

yet cam) bay yet kin: segun, segun que, segun como. cam) bay yet ppizan loe: semejante a eso, como eso. cam) mabal yetppizan, mabal yetkin: sin igual.

crm) yetun: 2,5: consigo. 7: sincopa de yetel a yum. yethun: 5: consigo. yicnal: 2: idem.

ems) con: et, ti.

ems) compaña, en: et, et-el.

ems) compaña de: ic-n-al, yet-el.

vns) Juntam[en]te: et, cet. Juntamente se fue con ellos: yet binci yetelob.

a150 yet man u che, lob u bel, ah cimzah uinic

c525 yet binel u than tu zidzil katun ti uucil kan

e070 hoppom hichh cali, yet ulic u zabanoob yetel u taboob

yokol balcah

i123 lay yet ppizaan u hochbilaan oheltabal yail

bin dzocebal yahaulil lae

i242 cay bayac be yume; yet tal u dzic u xicin ah bol

i314 ma a lukzic yoli, yet tal ox thol yoc tzitzil

rp405 yet zebi caanacnac ci boc ci boc u bin

mr235.003 ua yet kuxil ichil balche yalabal

rd001.004 yet u kaba dios, yum ti dios, espiritu santo,

hotun balamoob xan

yet ah cab crm) yet okin; yet okinal; yet ah cab: 3; bul kin: 4; yet kin: 1: todo el dia, de sol a sol.

yet ah numyail crm) yet ah numyail: 6: igual en la pobreza.

yet ah ocolil crm) yet ah ocolil: 2,5: compañero en el hurto.

yet cahil crm) yet cahil: 6,8: igual en ser del mismo pueblo, ciudad, o pais.

yet canil crm) yet canil; yet tzicbal: 11; yetail: 5; yetailil; u nupp u than: 2: privado de gran señor. tertuliano, privado de algun señor, familiar.

yet cimil vns) Alma que da bida: pixan. La alma de la bestia muere juntamente con el cuerpo: yet cimil u cucutil u pixan baalche.

yet coil crm) yet coil: 4: otro bellaco como el.

yet edzlic crm) yet edzlic: 3: igualmente distar un lugar de otro y cosas asi.

yet ek mayil vns) Çiego de todo punto: ek may, chhop ich. Si un çiego guía [a] otro çiego, ambos caerán en el oyo: ua lic u payic u beel ek may yet ek mayile, bin lubucob ti mac tu cabilob. Çiego de un ojo: tan xel ek may, tan xel chhop ich, tan xel utz pacat.

yet haabil crm) yet zian; yet yaabil; yet haabil: 6,8,11: igual de edad, de una misma edad, comtemporaneo.

yet hanaltah crm) yet hanaltah: 2: comer junto con otro.

yet haz crm) yet haz yahal cab: 1: al amanecer. yet haz yocol kin: 1,3: al ponerse el sol, al anochercer. yet haz yahal cab ca kuchul cumkal. crm) yet hokol :u: 1: al salir la luna. yet haz u hokol :u: in kuchul ta cahal. al salir la luna llegare a tu pueblo.

vns) Al anocheçer: yet ocol kin, yethaz yocol kin.

yet haz hokol :u: crm) yet hokol :u: 1: al salir la luna. yet haz u hokol :u: in kuchul ta cahal. al salir la luna llegare a tu pueblo.

yet haz ocol kin crm) yet haz yahal cab: 1: al amanecer. yet haz yocol kin: 1,3: al ponerse el sol, al anochercer. yet haz yahal cab ca kuchul cumkal.

vns) Al anocheçer: yet ocol kin, yethaz yocol kin.

yet haz yahal cab crm) yet haz yahal cab: 1: al amanecer. yet haz yocol kin: 1,3: al ponerse el sol, al anochercer. yet haz yahal cab ca kuchul cumkal.

yet haz yocol kin crm) yet haz yahal cab: 1: al amanecer. yet haz yocol kin: 1,3: al ponerse el sol, al anochercer. yet haz yahal cab ca kuchul cumkal.

vns) Al anocheçer: yet ocol kin, yethaz yocol kin.

yet hokol :u: crm) yet hokol :u: 1: al salir la luna. yet haz u hokol :u: in kuchul ta cahal. al salir la luna llegare a tu pueblo.

yet hul crm) yet hul: 4,5; yet kin: 4,5; yet pat: 4,5; yet ppizan: 4,5; yet ppizanil: 11: semejantemente, semejante, conformidad, semejanza.

yet hun cah vns) Junto, lo que no esta lejos: nedzan yan, ma nach yan. Junto al pueblo esta mi milpa: ma nach yan in col cah, nedzan yan in col yet hun cah.

yet hun than crm) yet hun than: 1: algo que, algun tanto, un poco o razonablemente. yet hun than tohi uol: razonablemente estoy de salud, un poco bueno.

crm) yet hun than cuxaanoni xan: tambien pasamos rezonablemente la vida.

crm) yet hun than uoch ixim yetel u baal in ba. un poquillo o algun tanto de maiz tengo para mi sustento y tengo una poquilla de hacienda.

yet kaba crm) yet kaba; et kaba: 5: pariente de solo nombre.

yet kam nicteil vns) Casado, respeto de la compañera: et kam nicteil. vns) Casado estaba san Joseph con n[uest]ra señora la birgen María: yet kam nicteil s[an] Joseph ca [ci]lich colel ti s[an]ta María.

yet kin 1) db) according to.

cam) bay yet kin: segun, segun que, segun como.

crm) yet kin: 3: asi como. crm) yet hul: 4,5; yet kin: 4,5; yet pat: 4,5; yet ppizan: 4,5; yet ppizanil: 11: semejantemente, semejante, conformidad, semejanza.

yet kin mtm) bay yet kin: segun /o/ segun que /o/ segun como. bay yet kin v beele. segun sus obras o segun son sus obras.

vns) A manera o semejança: bay, yet kin, yet ppican. vns) Así como: yet kin.

yet kin 2) db) all day, from yet = with and kin = day.

crm) yet kin u menyah juan. trabaja juan todo el dia. crm) yet okin; yet okinal; yet ah cab: 3; bul kin: 4; yet kin: 1: todo el dia, de sol a sol. crm) macx yet kin tu mak luum: 1: quien ha de comer siempre tierra y ser malo? ma mac yet kin tu mak luum: ninguno ha de ser siempre malo.

yet mucul xicin vns) Biuais muchos años: a uet muucul a xicin. Biua aquél muchos años: yet muucul u xicin.

yet mukil crm) yet mukil: 6,8: igual en fuerza.

yet ocol kin crm) yet okin: 1: por la tarde o puesta de sol. siempre, o dura para siempre. yet ocol kin: 1: al ponerse el sol. 3: al anochecer.

vns) Al anocheçer: yet ocol kin, yethaz yocol kin.

yet okin crm) yet okin: 1: por la tarde o puesta de sol. siempre, o dura para siempre. yet ocol kin: 1: al ponerse el sol. 3: al anochecer. crm) yet okinal: 1: todo el dia en peso, hasta puesto el sol. 3: de sol a sol, todo el dia. yet okinal in menyah. todo el dia es mi trabajo. crm) yet kin u menyah juan. trabaja juan todo el dia. crm) yet okin; yet okinal; yet ah cab: 3; bul kin: 4; yet kin: 1: todo el dia, de sol a sol. crm) yet okin uil a keban: 1: tu debes querer estarte siempre en tu pecado. yet okin ua a keban a kati? quieres por ventura perseverar etc.

yet okinal crm) yet okinal: 1: todo el dia en peso, hasta puesto el sol. 3: de sol a sol, todo el dia. yet okinal in menyah. todo el dia es mi trabajo. crm) yet okin; yet okinal; yet ah cab: 3; bul kin: 4; yet kin: 1: todo el dia, de sol a sol.

yet palil uinic vns) Cada obeja con su pareja: utz u thaanal yet paalil uinic.

yet pat crm) yet hul: 4,5; yet kin: 4,5; yet pat: 4,5; yet ppizan: 4,5; yet ppizanil: 11: semejantemente, semejante, conformidad, semejanza.

yet ppizaan db) similar, like, from yet = with and ppizaan = measure.

cam) bay yet ppizan loe: semejante a eso, como eso. cam) mabal yetppizan, mabal yetkin: sin igual.

vns) A manera o semejança: bay, yet kin, yet ppican.

i123 lay yet ppizaan u hochbilaan oheltabal yail

bin dzocebal yahaulil lae

c 102.015 ti hun lukul gloria yet ppizaan gloria josapat

c 103.002 minaan yet pizaan ciotzilil

yet ppizan db) similar, like, from yet = with and ppizaan = measure. See also yet ppizaan.

cam) bay yet ppizan loe: semejante a eso, como eso. cam) mabal yetppizan, mabal yetkin: sin igual.

crm) yet hul: 4,5; yet kin: 4,5; yet pat: 4,5; yet ppizan: 4,5; yet ppizanil: 11: semejantemente, semejante, conformidad, semejanza.

mtm) bay yet ppizan lo: otro tanto como esto, o como aquello.

vns) A manera o semejança: bay, yet kin, yet ppican.

i123 lay yet ppizaan u hochbilaan oheltabal yail

bin dzocebal yahaulil lae

c 102.015 ti hun lukul gloria yet ppizaan gloria josapat

c 103.002 minaan yet pizaan ciotzilil

yet ppizanil db) similarity, from yet = with, ppizaan = measure, and -il = attributive relationship.

crm) yet hul: 4,5; yet kin: 4,5; yet pat: 4,5; yet ppizan: 4,5; yet ppizanil: 11: semejantemente, semejante, conformidad, semejanza.

yet than crm) yet than: 2,5,8: contratar o tratar con alguno, compañero en la conversacion.

yet tzicbal crm) yet canil; yet tzicbal: 11; yetail: 5; yetailil; u nupp u than: 2: privado de gran señor. tertuliano, privado de algun señor, familiar.

yet uaytah crm) yet uaytah bin u mu: 3: dizque echose con su cuñada.

yet yaabil crm) yet zian; yet yaabil; yet haabil: 6,8,11: igual de edad, de una misma edad, comtemporaneo.

yet zian crm) yet zian; yet yaabil; yet haabil: 6,8,11: igual de edad, de una misma edad, comtemporaneo.

yet ziyan crm) yet zian; yet yaabil; yet haabil: 6,8,11: igual de edad, de una misma edad, comtemporaneo.

yetail crm) yetail: 5: privado de un gran señor. yetailil: 2; u nupp u than: 2: idem.

crm) yet canil; yet tzicbal: 11; yetail: 5; yetailil; u nupp u than: 2: privado de gran señor. tertuliano, privado de algun señor, familiar.

yetailil crm) yetail: 5: privado de un gran señor. yetailil: 2; u nupp u than: 2: idem. crm) yet canil; yet tzicbal: 11; yetail: 5; yetailil; u nupp u than: 2: privado de gran señor. tertuliano, privado de algun señor, familiar.

vns) Cobrar, generalm[en]te: chha. ah ab. Perdió la amistad de Dios, y cobró la del Dem[oni]o: çatçah yetailil Dios, ca u chhah yetailil ciçin. Vengo a cobrar mis deudas: ah chhaen tin ppaxul, ah chha ppaxen.

yetalba vns) Adereços, armas y estrumentos para algón ofiçio: yeenba .l. yetal.

yetbal

td006 yetbal caanal ual caanal u dzub

yetel cam) cacah: verbo defectivo que solo tiene esta voz de presente y se junta con los pronombres personales in, a, u, como in cacah yetel. cam) etel: con, admite y: como yetel. cam) yetun: sincopa de yetel a tun. cam) yetel: y, con, en compaña, en union.

crm) c' tzicib dios yetel u than: 1: obedezcamos a dios y a sus palabras. baci a tzicib cizin yetel u than: no obedezcas al d. ni a sus p.

ems) compaña de: ic-n-al, yet-el. ems) compaña, en: et, et-el.

mtm) accunah than yetel: concertarse con otro. mtm) accun a than yetel juan: conciertate con juan. mtm) actal than etel: concertarse con otra.

vns) Conmigo: uetel, uetun, uicnal. Contigo: a uetel, [a uetun], a uicnal. vns) Juntar boca con boca: nuppcinah [chij] etel. Juntó así su rostro con el del niño: u ca nuppcinah u chij y[etel] u chij paal.

a080 ximbalnaci yetel u chich yetel u dzena yetel u mim

yetel u muu

a703 tumenel u yah kinoob yetel u yah miatzoob,

heklay motecuzoma

e080 lay tu bin katic u ziyan ku teex yetelobe

f158 ca hutlahi ix ma yumoob yetel ah numyaob

i061 ca nacac yokol yahau zazac tzimin, zazac u nok

yetel u zuyem

i185 yeteloob ca tacech u lotmaob tu tzem ca tacoob

k167 yetel ah koxol yetel ix dzunun cu yalcab tu cuchil

t 041.004 ca bin oczahnaceche bin ban ban hadzabac

tumenel yeteli xan

yethaz ocol kin db) see yet haz.

vns) Al anocheçer: yet ocol kin, yethaz yocol kin.

yetkin cam) mabal yetppizan, mabal yetkin: sin igual.

yetoktic crm) yetoktic: 12: acompañarlo.

yetppizan cam) mabal yetppizan, mabal yetkin: sin igual.

yetun cam) etun, etum: vease etel. etel: con. cam) yetun: sincopa de yetel a tun.

crm) yetun: 2,5: consigo. 7: sincopa de yetel a yum. yethun: 5: consigo. yicnal: 2: idem.

vns) Conmigo: uetel, uetun, uicnal. Contigo: a uetel, [a uetun], a uicnal.

h223 dzidzomtun yetun u mamoob ti chechoc dzidz;

dzidzholtun

h268 ca tun kuchoob yetun yet ahauliloob

rb155.002 paklah zuz u kaba u binel bin yetun u na

rb155.003 ix ppohal mum ti zihi u binel bin yetun u na

rb164.001 ti ta chhaah yetun luum ti chuen

yeth crm) yethah: 8: sobar, manosear, apretar. yethaan: pp de yeth. yethahaan: pp de yethah. yeyethahaan: 8: pp de yeyethah: sobar repetidamente.

yethaan crm) yethah: 8: sobar, manosear, apretar. yethaan: pp de yeth. yethahaan: pp de yethah. yeyethahaan: 8: pp de yeyethah: sobar repetidamente.

yethac

mr423.004 chacbil, ukbil, ca tun yethac u nak

yethahaan crm) yethah: 8: sobar, manosear, apretar. yethaan: pp de yeth. yethahaan: pp de yethah. yeyethahaan: 8: pp de yeyethah: sobar repetidamente.

yethbil crm) yethbil: 8: sobandolo, manoseandolo. yeyethbil: 8: sobandolo repetidamente. yethil: 8: la accion de sobar o manosear. yeyethil: 8:

yethel crm) yethel: 8: pasiva de yeth.

yethenyeth crm) yethenyeth: 8: manoseado en varias partes.

yethil crm) yethbil: 8: sobandolo, manoseandolo. yeyethbil: 8: sobandolo repetidamente. yethil: 8: la accion de sobar o manosear. yeyethil: 8:

yethlac crm) yethlac: 8: sobado. yethlic: 8: idem. yethlil: 8: lo sobado.

yethlahal crm) yethlahal: 8: irse sobando. yethlantah: 8: sobar uno a uno. yeyethlahal; yeyethlantah: repetidamente. yeyethtal: 8: ser sobado repetidamente.

yethlantah crm) yethlahal: 8: irse sobando. yethlantah: 8: sobar uno a uno. yeyethlahal; yeyethlantah: repetidamente. yeyethtal: 8: ser sobado repetidamente.

yethlic crm) yethlac: 8: sobado. yethlic: 8: idem. yethlil: 8: lo sobado.

yethlil crm) yethlac: 8: sobado. yethlic: 8: idem. yethlil: 8: lo sobado.

yethtal crm) yethlahal: 8: irse sobando. yethlantah: 8: sobar uno a uno. yeyethlahal; yeyethlantah: repetidamente. yeyethtal: 8: ser sobado repetidamente.

yethun crm) yetun: 2,5: consigo. 7: sincopa de yetel a yum. yethun: 5: consigo. yicnal: 2: idem.

yetzah db) second form of the verb root et = to show.

c 020.003 minaan tun yutz kinoob yetzahoob toon

yetzic db) general form of the verb root et = to show.

d098 ti yetzic u che, ti yetzic u tunich ix ma na,

ix ma yumi

yex db) from ex = loincloth.

cam) ex: calzon.

ems) bragas: ex. ems) pantalon: ex.

c121 can bini ual u haulic u choch u yex

c168 zac u yex, zac u nok

c269 u chhaic u yanal u yex, u yanal u nok,

u yanal ah tem pop, ah tem dzam

i230 he ix u boc yex lic u katabal tie

yexil db) of or pertaining to ex = loincloth.

j287 yaab u maya exil u kati, uac balach u tab yexil

u kati chee

yey cam) yey, yeyah: escoger, entresacar.

crm) yeyil: 8: escogimiento, eleccion.

crm) uec yey: 5: escoger entresacando.

crm) yeyah: pachah: tetah: 2,4,6,9: escoger. elegir por escoger.

crm) yeyah: 1,7,11: escoger, elegir. yeytic: 12: escogerlo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno.

crm) yeychahal: 8: ser escogido, electo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno.

crm) u yeyah israel u chinamte: 4: escogio a israel para tomarlo por su pueblo. yeye u tibilil; ye u tibilil: elegir lo mejor.

crm) yey ti benel ti caan; tet ti benel ti caan: predestinar para ir al cielo.

crm) yeyaan: 1,8; yeyahaan: 8: escogido, elegido. yeybal: 1; yeybel: 1: ser escogido. yeybil: 1: cosa escogida. yeybil uinic: hombre escogido.

ems) elegir: yey, tet. ems) escoger: yey, tet.

yeyaan crm) yeyaan: 1,8; yeyahaan: 8: escogido, elegido. yeybal: 1; yeybel: 1: ser escogido. yeybil: 1: cosa escogida. yeybil uinic: hombre escogido.

yeyah cam) yey, yeyah: escoger, entresacar.

crm) yeyah: 1,7,11: escoger, elegir. yeytic: 12: escogerlo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno.

yeyahaan crm) yeyaan: 1,8; yeyahaan: 8: escogido, elegido. yeybal: 1; yeybel: 1: ser escogido. yeybil: 1: cosa escogida. yeybil uinic: hombre escogido.

yeybal crm) yeyaan: 1,8; yeyahaan: 8: escogido, elegido. yeybal: 1; yeybel: 1: ser escogido. yeybil: 1: cosa escogida. yeybil uinic: hombre escogido. crm) yeybal: 1: ser escogido. yeybal u cibah ta'c menel: fue escogido de nosotros.

yeybel crm) yeyaan: 1,8; yeyahaan: 8: escogido, elegido. yeybal: 1; yeybel: 1: ser escogido. yeybil: 1: cosa escogida. yeybil uinic: hombre escogido.

yeybil cam) yeybil: escogido.

crm) yeyaan: 1,8; yeyahaan: 8: escogido, elegido. yeybal: 1; yeybel: 1: ser escogido. yeybil: 1: cosa escogida. yeybil uinic: hombre escogido.

yeychahal crm) yeychahal: 8: ser escogido, electo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno.

yeye cam) yeye: amargar, simular, hacer que se hace sin hacer nada.

crm) yeye: 1: en composicion, fingir, como ye con mas frequencia. eg. yeye lahtah; yeye chhintah; yeye chetah; yeye hadztah.

vns) Amagar comoquiera: yee, yeyee. ah eb. Amaguele con la mano: in yeyeeh in kab, in c[u]chillo yokol. Amagar con la mano: yee kab. Amagar con la bofetada: ye lah .t.

yeyeah vns) Amagar comoquiera: yee, yeyee. ah eb. Amaguele con la mano: in yeyeeh in kab, in c[u]chillo yokol. Amagar con la mano: yee kab. Amagar con la bofetada: ye lah .t.

yeyechhchahal crm) yeyechhchahal: 8: pasiva de yeyechh: frecuentativo de yechh.

yeyechhci crm) yechhba: 8: enlodarse algun lugar con lodo aguado y batido. yeyechhci, yayachhci: 8: enlodado con lodo acuoso y batido o pegajoso.

yeyedzahaan crm) yedzaan, yedzahaan, yedzel, yedzlac, yedzlic, yeyedzci: 8: exprimido. yedzenyedz: 8: exprimido en varias partes. yeyedzahan: 8:

yeyedzbil crm) yedzbil, yeyedzbil: 8: exprimiendolo.

yeyedzchahal crm) yedzchahal, yeyedzchahal: 8: exprimirse. yedzlahal: 8: irse exprmiendo. yeyedzlahal: 8: con repiticion. yedzlantah: 8: exprimir uno a uno.

yeyedzci crm) yeyedzci: 8: lagar.

crm) yedzaan, yedzahaan, yedzel, yedzlac, yedzlic, yeyedzci: 8: exprimido. yedzenyedz: 8: exprimido en varias partes. yeyedzahan: 8:

yeyedzlahal crm) yedzchahal, yeyedzchahal: 8: exprimirse. yedzlahal: 8: irse exprmiendo. yeyedzlahal: 8: con repiticion. yedzlantah: 8: exprimir uno a uno.

yeyedzlantah crm) yedzchahal, yeyedzchahal: 8: exprimirse. yedzlahal: 8: irse exprmiendo. yeyedzlahal: 8: con repiticion. yedzlantah: 8: exprimir uno a uno.

yeyedztal crm) yedzel, yedztal: 8: ser exprimido. yeyedzel, yeyedztal: 8: ser exprimido con repeticion.

yeyee vns) Amagar comoquiera: yee, yeyee. ah eb. Amaguele con la mano: in yeyeeh in kab, in c[u]chillo yokol. Amagar con la mano: yee kab. Amagar con la bofetada: ye lah .t.

yeyekil

mr339.013 u chacile yan ix u zazacil yetel yeyekil

yetel u kanil

yeyekilo

c 026.012 tu cappelil u copol lay yeyekilo

c 026.015 tu yemel tu chichanil u copol yeyekilo

yeyethahaan crm) yethah: 8: sobar, manosear, apretar. yethaan: pp de yeth. yethahaan: pp de yethah. yeyethahaan: 8: pp de yeyethah: sobar repetidamente.

yeyethbil crm) yethbil: 8: sobandolo, manoseandolo. yeyethbil: 8: sobandolo repetidamente. yethil: 8: la accion de sobar o manosear. yeyethil: 8:

yeyethil crm) yethbil: 8: sobandolo, manoseandolo. yeyethbil: 8: sobandolo repetidamente. yethil: 8: la accion de sobar o manosear. yeyethil: 8:

yeyethtal crm) yethlahal: 8: irse sobando. yethlantah: 8: sobar uno a uno. yeyethlahal; yeyethlantah: repetidamente. yeyethtal: 8: ser sobado repetidamente.

yeyil crm) yeyil: 8: escogimiento, eleccion.

yeylahal crm) yeyah: 1,7,11: escoger, elegir. yeytic: 12: escogerlo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno. crm) yeychahal: 8: ser escogido, electo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno.

yeylantah crm) yeyah: 1,7,11: escoger, elegir. yeytic: 12: escogerlo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno. crm) yeychahal: 8: ser escogido, electo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno.

yeytic crm) yeyah: 1,7,11: escoger, elegir. yeytic: 12: escogerlo. yeylahal: 8: irse escogiendo. yeylantah: 8: escoger uno a uno.

yey yum cam) yeyum: padrino.

yib cam) yib, yibah: derretir, fundir.

crm) yiyibancil: 8: fluir suavemente. yiyibci: 8: con flujo suave las aguas.

yib dbm) yal, yib, yuk, puk: derretir, fundir.

crm) yib: 7,8,9: derretir, fundir. yibaan: 8: fundido, derretido. yibahaan: 8: pp de yibah. yibil: 8: derretido, fundido. yibbil: 8: derretiendolo. crm) yibchahal: 8: derretirse por otro. yiblaahal: 8: derretirse todos. yiblaantah: 8: derretir uno por uno.

ems) derretir: yib, puk. ems) fundir: yib.

yib crm) yib: 9; yibal: 1: orden o manera o claridad. manaan u yibal a thaneex, a beeleex. no hay manera de entender lo que decis, lo que haseis. crm) yib: 9; yibal: ;1 chich na: 1; chichna: 11; u lail: 11; uinan: 1,11: orden, manera, claridad.

ems) claridad: yib, zaz. ems) manera: nuuc, yib. ems) orden: yib, tziz, chich-n-ah, dzac.

yibaan crm) yib: 7,8,9: derretir, fundir. yibaan: 8: fundido, derretido. yibahaan: 8: pp de yibah. yibil: 8: derretido, fundido. yibbil: 8: dtiendolo.

crm) yibaan: 8; yibahaan: 8; yibil: 8; yiblac: 8; yiblic: 8: derretido, fundido. yibenyib: 8: exprimido, derretido. yibicbal: 8: derretido.

yibah cam) yib, yibah: derretir, fundir.

yibahaan crm) yib: 7,8,9: derretir, fundir. yibaan: 8: fundido, derretido. yibahaan: 8: pp de yibah. yibil: 8: derretido, fundido. yibbil: 8: dtiendolo.

crm) yibaan: 8; yibahaan: 8; yibil: 8; yiblac: 8; yiblic: 8: derretido, fundido. yibenyib: 8: exprimido, derretido. yibicbal: 8: derretido.

yibak cam) balab=yibak: farol. cam) yibak: candela, vela. cam) yibakcib: vela de cera.

vns) Candela de sebo: tzatzal yibak. vns) vela o candela: chamal cib, kancib, yibak.

yibak cib cam) yibakcib: vela de cera.

yibak tzatz cam) yibaktzatz: vela de cebo.

vns) vela o candela: chamal cib, kancib, yibak.

yibal crm) yib: 9; yibal: 1: orden o manera o claridad. manaan u yibal a thaneex, a beeleex. no hay manera de entender lo que decis, lo que haseis.

crm) yib: 9; yibal: ;1 chich na: 1; chichna: 11; u lail: 11; uinan: 1,11: orden, manera, claridad.

yiban

d001 yiban caan u kaba

h058 yiban u holpop ti chikin

yiban caan

d001 yiban caan u kaba

yibbil crm) yib: 7,8,9: derretir, fundir. yibaan: 8: fundido, derretido. yibahaan: 8: pp de yibah. yibil: 8: derretido, fundido. yibbil: 8: dtiendolo.

yibchahal crm) yibchahal: 8: derretirse por otro. yiblaahal: 8: derretirse todos. yiblaantah: 8: derretir uno por uno.

yibenyib crm) yibaan: 8; yibahaan: 8; yibil: 8; yiblac: 8; yiblic: 8: derretido, fundido. yibenyib: 8: exprimido, derretido. yibicbal: 8: derretido.

yibicbal crm) yibaan: 8; yibahaan: 8; yibil: 8; yiblac: 8; yiblic: 8: derretido, fundido. yibenyib: 8: exprimido, derretido. yibicbal: 8: derretido.

yibicnac crm) yibicnac: 8: superficie liquada que forma olas o se riza por el viento.

crm) yibil: 2,5: cundir la mancha. 3: pasarse el papel con tinta o agua o aceite. ukul: 3; yukul: 3,4: idem. yibicnac: 1: cundiendo.

crm) yibicnac: 1: agua, tinta o aceite que va cundiendo en el papel o ropa. 2,9: agua o tinta que va extendiendose en el papel o ropa.

ems) extendiendose tinta en papel: yib-ic-n-ac.

ems) extendiendose agua en papel: yib-ic-n-ac.

yibil 1)

crm) yibil: 2,5: cundir la mancha. 3: pasarse el papel con tinta o agua o aceite. ukul: 3; yukul: 3,4: idem. yibicnac: 1: cundiendo.

crm) yib: 7,8,9: derretir, fundir. yibaan: 8: fundido, derretido. yibahaan: 8: pp de yibah. yibil: 8: derretido, fundido. yibbil: 8: dtiendolo.

crm) yibaan: 8; yibahaan: 8; yibil: 8; yiblac: 8; yiblic: 8: derretido, fundido. yibenyib: 8: exprimido, derretido. yibicbal: 8: derretido.

yibil 2) db) genetive form of lima bean, from ib = lima bean.

h012 ix chac ak yibiloob

h020 zac ib yibiloob

h028 ek ib yibiloob

yiblac crm) yibaan: 8; yibahaan: 8; yibil: 8; yiblac: 8; yiblic: 8: derretido, fundido. yibenyib: 8: exprimido, derretido. yibicbal: 8: derretido.

yiblahal crm) yibchahal: 8: derretirse por otro. yiblaahal: 8: derretirse todos. yiblaantah: 8: derretir uno por uno.

yiblantah crm) yibchahal: 8: derretirse por otro. yiblaahal: 8: derretirse todos. yiblaantah: 8: derretir uno por uno.

yiblic crm) yibaan: 8; yibahaan: 8; yibil: 8; yiblac: 8; yiblic: 8: derretido, fundido. yibenyib: 8: exprimido, derretido. yibicbal: 8: derretido.

yibnel crm) yibnel: 3: tela o red en que nace la criatura envuelta.

ems) cordon umbilical: ib-in, ib-n-el.

ems) placenta: ib-in, ib-n-el.

ems) pares: ib-in, ib-n-el.

a704 lay bin u dzaanil yetel u mekmail u tunil cab

yetel yibnel cab

e486 ti ix u katabal probari yetel uuc zap yibnel cab

e568 ti u katal uuc dzacab yibnel cabi

i203 bala mehene, xen chha ten yibnel caan uaye

i208 he ix yibnel caane lic u katabal tie

mr032.020 bin yalinte u yibnel yal

yibnel caan

i203 bala mehene, xen chha ten yibnel caan uaye

yibnel cab

e486 ti ix u katabal probari yetel uuc zap yibnel cab

yibnil crm) yibnil chhuplal: 3: pares de muger.

yibnil chhuplal crm) yibnil chhuplal: 3: pares de muger.

yic crm) yic: 8: el chile o adobo de chile. yicil ulum: 5: caldo con chile y carne de pavo.

yicaan crm) yican: 2: preposicion, por cerca. nedzan: 2: idem.

yical crm) -al: 13mrc: sufijo colectivo: u cappelal: los dos (en total). tu yoxtutulaloon: nostros tres. sufijo relacionador: u yical: su chile, su r

yicil crm) yic: 8: el chile o adobo de chile. yicil ulum: 5: caldo con chile y carne de pavo.

vns) Caldo o çalsa que hacen los indios con ají: u [k]ab ic. Caldo con aji: yicil tac yicil.

yicil hol vns) Caspa de la cabeça: u ço[l] pol, u çohol, u tan ot[h]il pol yetel u taa hol. vns) Caspa gruesa que algunos crían en la cabeça: yicil thol, yicit poodz (yicil hol, yicil pol).

yicil podz crm) yicil thol: 3: caspa gruesa que algunos crian en la cabeza. yicit podz: 3: idem.

yicil pol vns) Caspa de la cabeça: u ço[l] pol, u çohol, u tan ot[h]il pol yetel u taa hol. vns) Caspa gruesa que algunos crían en la cabeça: yicil thol, yicit poodz (yicil hol, yicil pol).

yicil tac yicil vns) Caldo o çalsa que hacen los indios con ají: u [k]ab ic. Caldo con aji: yicil tac yicil.

yicil thol crm) yicil thol: 3: caspa gruesa que algunos crian en la cabeza. yicit podz: 3: idem.

yicil ulum crm) yic: 8: el chile o adobo de chile. yicil ulum: 5: caldo con chile y carne de pavo.

yicnal cam) icnal: en casa de, en compaña, con.

crm) yetun: 2,5: consigo. 7: sincopa de yetel a yum. yethun: 5: consigo. yicnal: 2: idem.

ems) compaña de: ic-n-al, yet-el.

mtm) yicnal padre ah benel: con el padre que se fue. mtm) confessarnen yicnal padre ah cimil: confesseme con el padre que murio. mtm) ah haan cabil in cah, ah haan cabilen yicnal in haan: moro con mi suegro o suegra. mtm) amthan: necesario a otro sin el qual no puede vivirse. amthanace yicnal pedro.

vns) Ahuientar, hacer huir: pudzecah .l. pudzçah. El pecado ahuienta a Dios [de vosotros] y [a] bosotros [de] Dios: keban pudzecic Dios a uicnalex .l. keban pudzecicex yicnal Dios. vns) Conmigo: uetel, uetun, uicnal. Contigo: a uetel, [a uetun], a uicnal.

f351 calaan u mut, zatal u naat yicnal u yum, yicnal u na

h157 ca kuchoob yah kini yicnal ix kil itzam pech;

ix dze uc u lakoob

h317 ca tun bini te likine, ca kuchi yicnal ah kin coba

i082 lay licil yalabal hukil u binel ca bin kuchuc

yicnal halach uinice

i120 okom oltzilhom, okom bulcum tan chumuc tancab

yicnal ah al meheniloob

i125 binzabal u caah yicnal ahau, yax halach uinic

i270 ca bin lukucoob yicnal yax halach uinic

te tu pol petene

j048 ti bin hun moloob yicnal ah nacom balam, chilam lae

j058 ti tun bin hun moloob ah kinoob

yicnal chilam balam lae

k283 ca tun ppat cen tu kab, tu yicnal in lak

rh291 te ua binen in uacactinba tu yicnaloob in yumenen

rr358 oxtezcuntabac cu lubul in than

yicnal hadzen caan chac

rr361 oxtezcuntabac cu lubul in than

yicnal chha lelem caan chac

mr102.004 ca bin tokoc ca ix yan u yicnal hanil

u yanal kohaanil

rb080.014 u kuchul bin yicnal chac uayab cab,

zac uayab cab,

yich db) from ich = eye, face.

cam) ich: ojo, cara, gemelo, mellizo. cam) tanxel: una de dos partes, la otra parte. tanxel u yich: el otro ojo. tanxel kan: cojo de un pie. tanxel ekmay: ciego de un ojo.

crm) yich: 8: fruto, cara, ojos, vista, anversa haz de lienzos. u yich haz: 13: fruto del platano. u yich che: 3,13: fruta generalmente.

ems) cara: ich.

d166 hoyic u yich u tepal kulel peten

k023 teche a caah a uilah u yich a yumil caan

k059 tu tetal utial u dza utz tu yich yum ku

k123 minaan ix cichpam zazilil tu yich hunab ku

utial u palil uay yokol cab

k132 tulacal u yaalil yich le max cu yokticoob u lob

cu mental tiob

k148 yumil caan, kamic u budz kak

utial u chiltal u yich yum kin

k207 utial ca patac xocic u baal yan ti yich le caan

yocol akab

k267 cheehlamec u yich, tu zith u puczikal tu dzu u tzem

mr064.006 tokbil haubal bocaan cax tu yich tu yit uinic xan

mr090.015 u chicul yan choco tu yich puczikal

yetel u chicul yan ziz tu bobox

mr130.010 u chichtal nak yich puczikal u dzace

dzilac u kanil yich naranja

mr206.004 ca a yedz u kab tu yich

mr325.004 cici chohbil tu yich

mr325.007 ca a huchhe, ca tun a choh tu yich

mr434.009 hebix ti tibile ca tun tzitzatabac u chi, u lec,

u yich,

yich db) from ich = fruit.

crm) yich: 3: yich yax kazan: fruta de sazon para cogerla del arbol, pero no madura.

crm) yich: 8: fruto, cara, ojos, vista, anversa haz de lienzos. u yich haz: 13: fruto del platano. u yich che: 3,13: fruta generalmente.

mr065.004 ca a chha yich ic bolon dzit

yetel u nek x- kan haaz

mr072.002 u dzacale dzilabac yich zudz pakal

mr130.010 u chichtal nak yich puczikal u dzace

dzilac u kanil yich naranja

mr203.033 ua mae u yich chulche, u noy bin chhabac

mr206.005 ua ca a dza u yich tandzunun ti,

ua ca a dza huchhbil buul

mr213.018 utz xan u mucul u yich huaz ti chicix taan

mr246.025 ua mae chha u le ppaccan, bay ppace u yich

mr290.005 u yaxil naranja pakbile u yich u yaxil u pach

yich caan nel) jacobinia spicigera (schlechter) l. h. bailey - acant.: tziitz, yichcan, yichcaan -- med., tint.

yich can nel) jacobinia spicigera (schlechter) l. h. bailey - acant.: tziitz, yichcan, yichcaan -- med., tint.

yich che crm) yich: 8: fruto, cara, ojos, vista, anversa haz de lienzos. u yich haz: 13: fruto del platano. u yich che: 3,13: fruta generalmente.

yicham cam) icham, ichamil: marido, esposo.

yichambil crm) yichambil: 3: esposo. ichambil: 13: idem.

yichamil

f322 tu ichil tun ca chha yichamil ix ho yal nicte

yichamtah cam) ichamtah: casar a la mujer.

yichamte

j142 ca ix yalah huntul ix ahau yichamte

yichancale

mr237.002 hunppel ak, buul ak, bay buul u yichancale,

chhabac u motz

yichcil crm) yichcil: 8: baño de alguno. ichcil: 13: idem.

mr165.022 ca tun a hokez bay hunppel tumin ppiz cabe

tanchumuc yichcil kohaane

yichcilil

mr165.012 la tu ppiz u chacal yichcilil ti ca hauac tumenel

yichil crm) yichil: 3: haber y tener. yihil: 1: idem. yanhal: 1,13: idem.

yichilan crm) yichilantah: 1: presidir asi por otro. haleex ti ca tac yichinlante batab: decidle que venga a presidir por el cacique. hel: 9; koh: 9;

ems) suplente: y-ich-il-an, hel, koh.

yichilantah crm) yichilantah: 1: presidir asi por otro. haleex ti ca tac yichinlante batab: decidle que venga a presidir por el cacique. hel: 9; koh: 9;

yichilil

mr335.004 cu ziztale ca chhuy u cumil

ca tun a hokez u yichilil

yichinbil crm) yichinbil: 8: bañandolo. yichinzah: 8: dar baños a alguno. yichintah: 8: tomar baños. ichintah: 8: bañar a otro.

mr437.007 yichinbil

yichint

mr161.007 ca dzamac tu kabil xiuob lae

ca tun yichint kohaan lae

mr260.010 utz u dzabal yichint xane, bichh coc,

kan mucuy che

mr355.010 ca tun a dza yichint kinkinal

yichintac

mr308.006 ca yichintac kinkinal u dzacal

yichintah crm) yichinbil: 8: bañandolo. yichinzah: 8: dar baños a alguno. yichintah: 8: tomar baños. ichintah: 8: bañar a otro.

yichinte

mr002.005 ca a dza yichinte ua caanal yan ti lae

mr023.004 cici chacbil ca tun yichinte can canppel kin

mr171.013 ca tun chacac ca dzabac yichinte, yukule

mr261.005 ca dzabac yuke yetel yichinte

mr342.006 cici lachte, ca dza yichinte

yichintic

mr023.005 latulah yubic u dzamal yol ca hauac yichintic

mr023.006 ca ix kuchuc lahunten yichintic hach u dzacal lae

yichinzah crm) yichinbil: 8: bañandolo. yichinzah: 8: dar baños a alguno. yichintah: 8: tomar baños. ichintah: 8: bañar a otro.

yichhac cam) ichhac: uña.

ems) uñas: ichhac.

a154 manik; ix op u mut, cacau u che, kikel yichhac,

c147 tu kinil u podzic u yichhac cab coh

d304 hodzom u yichhac balam, hodzom u yichhac cohi

e591 xotom ahau xotic u yichhac ah chhuyum thuli

ka155 cacau u che, yet hach cacau, kikel yichhac, lobi xan

mr064.028 yan venas tu chun yichhac, u tu chun u coe

yetel yokol u mohtun

mr185.027 ua mae chha u mochh ah chab ua u yichhac

mr434.011 ca tokoc u chun yichhac yetel yeci

rb014.007 bin yichhac mo u mizib

yidzatil crm) yidzatil: 13: sabiduria, arte, artificio, conocimiento de algo. yidzatil kay: musica, arte de cantar. yidzatil ah menob: artificio de arte

crm) yidzatil ah ohel ti xinbal ekob: 13: astrologie a.

h108 u kuiloob tu than tu yidzatil mayapan, ah kin coba,

ah kin te ich paae

yidzatil ah menoob crm) yidzatil: 13: sabiduria, arte, artificio, conocimiento de algo. yidzatil kay: musica, arte de cantar. yidzatil ah menob: artificio de arte

vns) Artifiçio así: u beel ydzat. Artificio de arte mecanica: yidzatil ah menob.

yidzatil ah ohel tu ximbal caanoob vns) Astrolojía: yidzatil ah ohel tu ximbal caanob, tu ximbal ekob.

yidzatil ah ohel tu ximbal ekoob vns) Astrolojía: yidzatil ah ohel tu ximbal caanob, tu ximbal ekob.

yidzatil katun vns) Ardid de guerra: yidzatil katun.

yidzatil kay crm) yidzatil: 13: sabiduria, arte, artificio, conocimiento de algo. yidzatil kay: musica, arte de cantar. yidzatil ah menob: artificio de arte

Y.DIC Continued

Previous Section Table of Contents Next Section

Return to top of page