Image - Cacao Pod Vessel - K6706 © Justin Kerr FAMSI © 2001:
David Bolles
  Combined Dictionary–Concordance of the Yucatecan Mayan Language
Update posted 5-16-03

Ah zabac na — Ah zuzut hobon

Ah zabac na
f091 ah muzen cab yetel ah zabac na
h267 ca emoob ah zabac nailoob
h269 he ah zabac naile, u chun u uinicil ah na

Ah zabim be mtm) ah zabim be: atalaya, espia, vela o explorador quando actualmente no ay guerra.

Ah zabim hol kaknab mtm) ah zabim hol kaknab: atalaya o vela de puerto o costamar.
vns) Atalaya de guera: ah çabin katun, u çabin katun. Atalaia de puerto o de costa de mar: ah çabim hol kaknab.

Ah zabim katun vns) Atalaya de guera: ah çabin katun, u çabin katun. Atalaia de puerto o de costa de mar: ah çabim hol kaknab.

Ah zabim vns) Atalaya de guera: ah çabin katun, u çabin katun. Atalaia de puerto o de costa de mar: ah çabim hol kaknab.

Ah zabin katun vns) Atalaya de guera: ah çabin katun, u çabin katun. Atalaia de puerto o de costa de mar: ah çabim hol kaknab.

Ah zabin vns) Atalaya de guera: ah çabin katun, u çabin katun. Atalaia de puerto o de costa de mar: ah çabim hol kaknab.

Ah zac bet mtm) ah zac bet: texedera que se alquila a texer.

Ah zac chil mo mtm) ah zac chil mo: cierta representacion.

Ah zac dziu db) the alternative name for the bacab of the north.
c263 hokaan ah can tzic nal, ah can ek, ah zac dziu

Ah zac et mtm) ah zac et: temoroso con pavor y espanto.

Ah zac hol pal mtm) ah zac hol paal: cierta representacion.

Ah zac im mtm) ah zac im: gallo de la tierra blanco.

Ah zac tan ulum mtm) ah zac tan ulum: gallo o gallina cenicienta.

Ah zac thuthub ich mtm) ah zac thuthub ich: garza de ojos.

Ah zac tok bacal mtm) ah zac tok bacal: gallo ceniciento con pintas.

Ah zac tziu (see zac dziu)
tc263 hokan ah can tzic nal, hokan ah can ek, ah zac tziu

Ah zac uah mtm) ah zac uah: panadera.

Ah zacach cheeh mtm) ah zacach cheeh: risueño, que se rie mucho.

Ah zacach hanal vns) Bodegonero que come en el mesón: ah çacach hanal.

Ah zacach kat mtm) ah zacach kat: pedigueño.

Ah zacach keyah mtm) ah zacach keyah: reñidor que riñe mucho.

Ah zacach keytanba mtm) ah zacach keytanba: renzillosos que riñen entre si unos con otros.

Ah zacach than cam) ahzacach than: hablador, pendenciero, rencilloso.
crm) yaab thanil, banban than: locuacidad. ah yaab u than, ah banban than, ah zacach than: 11: locuaz.
mtm) ah zacach than: baladron, hablador.
vns) Balandrón y parlero: ah lilon, ah can cab chij, ah çacach than. vns) Balandrón que de todos diçe: kak chij, kak chij ach. vns) Balandrón y deslenguado: ah picħ kal ak. vns) Balandronear o baladrar: picħ yah ak, picħ yah chij.
a158 ah ta chi ach, ah zakach than,

Ah zacach: fanfarrón. (sfm)

Ah zacal im ems) gallo: ah zac-al-im.

Ah zacal mtm) ah zacal: texedera que texe.

Ah zactanil
j230 lay zac uinicobe, yal u mehen ah zactanile

Ah zadz ebm) ah-zadz. certain large worms which the indians eat. they live on the ceiba and pixoy trees. (motul) lit. the extended one.
mtm) ah zadz: unos gusanos grandes que comen los indios crianse en las ceibas y en el pixoy.

Ah zahom
j249 ti tali u yocol ti batabil ah zahomi, ah ekumi

Ah zakach than cam) ahzacach than: hablador, pendenciero, rencilloso.
mtm) ah zacach than: baladron, hablador.
a158 ah ta chi ach, ah zakach than

Ah zakam cobol cam) hzakancobol: hermafrodita.

Ah zam teel mtm) ah zam teel, ah zam ti teel, ah zam ti ximbal: vividor, que para que los de su casa no vayan a trabajar de comunidad, busca otros.

Ah zam ti teel mtm) ah zam teel, ah zam ti teel, ah zam ti ximbal: vividor, que para que los de su casa no vayan a trabajar de comunidad, busca otros.

Ah zam ti ximbal mtm) ah zam teel, ah zam ti teel, ah zam ti ximbal: vividor, que para que los de su casa no vayan a trabajar de comunidad, busca otros.

Ah zamhol mtm) ah zamhol: l. zamhol: oso colmenero.

Ah zaten tun
rb152.004 zam tun bacin cen ti ulen hunac ah zaten tun
      bacin cen ti ulen che

Ah zatmil
c279 ceex ah num, ah zatmile

Ah zatul hanal
e462 yah chi ul uiil, yah zatul kauil, u boboh cħil uiil,
      yah zatul hanal

Ah zatul kauil
e462 yah chi ul uiil, yah zatul kauil, u boboh cħil uiil,
      yah zatul hanal

Ah zatzah baalba mtm) ah zaatzah baalba: prodigo que desperdicia la hacienda.

Ah zay ebm) ah-zay. certain large ants. (motul) they are light red and covered with spines. their sting is painful.
mtm) ah zay: hormigas grandes.
k169 calicil ah zay cu yalcab ti oklen

Ah zaz vns) Antojos para mirar: çaz, çoz mahan ich. El que los usa: ah çaz.

Ah zazak cal
mr024.008 ca a cħa u ziztal ca dzabac u ni ak
      lay ah zazak cale

Ah zeb
a181 hach utz lae, ah zeb u than, ah cilich than xan

Ah zeb chi can mtm) ah zeb chi can, ah zeb chi than: boquiroto, que no se tener secreto.

Ah zen ach mtm) ah zen ach: vellaco

Ah zenzen than mtm) ah zenzen than: avellacado en su hablar.

Ah zez mtm) ah zez: tartamudo.
vns) Balbuçiente y tartamudo: al ak, ah çez. vns) Çeçear: çez than. Çeçea Ju[an]: çez than u cah Ju[an]. Çeçeoso: ah çez than.

Ah zez than vns) Çeçear: çez than. Çeçea Ju[an]: çez than u cah Ju[an]. Çeçeoso: ah çez than.

Ah zibic db) perhaps ah zibiz given below is meant.
cam) ahzibic: no entry.

Ah zibiz vns) moscas: yaxcach. moscas bravas que pican: ah chibil yaxcach. vns) mosca otra grande peluda: bulcum. vns) moscas grandes, verdes, o moscardas que echan muertas laceresas (las crias?) en la carne y llagas y despues viven y se le haçen gusanos: ah çibiz, al yaxcach.

Ah zidz
tf438 ah cotz ah zidz

Ah zidz beil mtm) ah zidz beil: ambicioso.

Ah zidz kuch ebm) ziidz, ziidz-kuch, or ah-zidz-kuch. a certain well known vulture. (motul) lit. greedy vulture.
mtm) ah zidz kuch: buytre, ave conocida.

Ah zidz ol vns) Codiçia de qualquiera manera: çidzil, coc çidzil. vns) Codiçia desordenada: çidz achil. vns) Codiciar, por desear con affecto en bu[en]a y mala p[ar]te: çidz ba, çidz bah .t. vns) Codiçioso en general: çidz, ah çidz ol.

Ah zidzbic ahaulil
td245 bin dzocebal ah zidzbic ahaulil

Ah zidzcunah ox than: tercero (entre partes). (sfm)

Ah zidzil
D217 ah zidzil, ah zotz, ah hoc muc tza, ah mahan nail

Ah zihzah vns) Criador, generalmente: ah çihçah. Criador del çielo y de la tierra: y ah çihçahul caan yetel luum.

Ah zihzahul cam) ahzihzahhul: creador.
vns) Criador, generalmente: ah çihçah. Criador del çielo y de la tierra: y ah çihçahul caan yetel luum.

Ah zii mtm) ah zii: leñador, que haze leña.

Ah ziil cab mtm) ah ziil cab: abejas que se vuelvan a la colmena, da donde se avian huido al monte.
vns) Abejas que buelben al colmenar de donde se huieron: ah çijl cab, ah çijl te.

Ah ziil mtm) ah ziil: limosero.

Ah ziil ol ti ba mtm) ah ziil ol ti ba: el que se ofrece de voluntad.

Ah ziil ol mtm) ah ziil ol, ah ziil olal: franco liberal.

Ah ziil olal mtm) ah ziil ol, ah ziil olal: franco liberal.

Ah ziil te mtm) ah ziil te: abejas que se huyeron al monte, y despues las tornan a traer en los trozos de los arboles donde crian. son negras y pequeñas.
vns) Abejas que buelben al colmenar de donde se huieron: ah çijl cab, ah çijl te.

Ah ziil than mtm) ah ziil than: el que ofrece palabras sin obras.

Ah ziilba mtm) ah ziilba: cosa que se ofrece a si misma en cierto modo.

Ah ziilba pek mtm) ah ziilbe pek: perro que se entra en casa agena.

Ah ziilba uinic mtm) ah ziilba uinic: hombre que se va a casa de otro de su voluntad sin llamarlo, o por no trabajar, o a trabajar por otro respecto.

Ah zil cab vns) Abejas que buelben al colmenar de donde se huieron: ah çijl cab, ah çijl te.

Ah zil mtm) ah ziil: limosero.

Ah zil te vns) Abejas que buelben al colmenar de donde se huieron: ah çijl cab, ah çijl te.

Ah zim mtm) ah zim: mocoso.

Ah zinaz mtm) ah zinaz: unas batadas largas y coloradas.

Ah zinte
tg091 ah zinte yut chan

Ah zip db) a deity for the hunters.
a183 cib; ah zip u mut, ah ocol, ah ceel ol, holcan,

Ah zipil cam) ahzipil: pecador, culpable. cam) hzipil: pecador.

Ah ziyan can mtm) ah ziyan can: ah ziyan than: el que sabe muchas historias.

Ah ziyan ppolom
a186 caban; ah colomte u mut, ah ziyan ppolom, ah ximbal,

Ah ziyan than mtm) ah ziyan can: ah ziyan than: el que sabe muchas historias.

Ah zizcabil mtm) ah zizcabil: paralitico.

Ah zizcunah than mtm) ah zizcunah than: mediannero o tercero en negocios.

Ah zizidz ahaulil
td367 pucħ tun yani pacabal u dzoc
      tumen ah zizidz ahaulilob u dzoc zidzil

Ah zob ebm) ah-zob. certain green birds. (motul)
mtm) ah zob: buboso que tiene bubas, y unos paxaros verdes.
vns) Buboso de bubas: ah çob, ah çoçob.

Ah zok mtm) ah zook: sarnoso o reñoso.

Ah zol mtm) ah zol: cosa escamosa.

Ah zom cħin
rb078.005 u kuchul bin yicnal ah zom cħin, ah zom pul

Ah zom pul
rb078.005 u kuchul bin yicnal ah zom cħin, ah zom pul

Ah zook mtm) ah zook: sarnoso o reñoso.

Ah zoot
k273 bey xan ix cichpam ix kan le ox, ix cichpam ah zoot

Ah zotz (see ah cotz)
d217 ah zidzil, ah zotz, ah hoc muc tza, ah mahan nail
f438 ah zotz, ah zidzil

Ah zouyah cah mtm) ah zouyah cah: reboltoso que revuelve el pueblo.

Ah zozob vns) Buboso de bubas: ah çob, ah çoçob.

Ah zozou cah mtm) ah zozou cah: revoltoso que revuelve al pueblo.

Ah zozou yah can mtm) ah zozou yah can: el que con sus palabras desbarata y desconcierta y deshaze lo concertado. mtm) ah uat can, ah uat canach: lo mismo que, ah zozouyah can. (el que con sus palabras desconcierta lo concertado.)

Ah zuanil mtm) ah zuuanil: el que haze algun combite.
vns) Conbidar, generalmente, a comer o beuer: paya[l]te .t. Conbidad a Pedro: payalte tex Pedro. vns) Conbidador, que conbida: ah payalte, ah çuanil, ah chan cabal.

Ah zubim mtm) ah zubim: pavon que ya tiene espolones.

Ah zubim; ah tzo cutz: pavo (otro). (sfm)

Ah zubtal
t 042.025 bin yanac cħuhucobi bin yanac yah zubtale

Ah zubulba mtm) ah zubulba: vergonzoso.

Ah zuc mtm) ah zuc: el que es manso.

Ah zucunlah mtm) ah idzin ah zucunlah: los que estan entre si conforme y hermanos. mtm) ah idzin ah zucunlah: hermanos de padre y madre.

Ah zuhuy
rh555 te ua bin u ci tzentaloob tumen ah zuhuyoba

Ah zuhuy cacab
rh201 ti ah zuhuy cacaboob, ti ah tepaloob xan

Ah zul ems) codorniz: zul, ah zul.
mtm) ah zul: codorniz.
vns) Codorn[i]z: becħ, ah çul. Macho: ah pol.

Ah zupp be mtm) ah zupp be, ah zupp ti than, ah zupp than: contraditor que con achauqes contradize a otro.

Ah zupp than mtm) ah zupp be, ah zupp ti than, ah zupp than: contraditor que con achauqes contradize a otro.

Ah zupp ti than mtm) ah zupp be, ah zupp ti than, ah zupp than: contraditor que con achauqes contradize a otro.

Ah zupp ti than; ah zupp than: espíritu de contradicción. (sfm)

Ah zut hobon mtm) ah zut hobon: lo mismo que ah con hobon. mogollonero.

Ah zut kax mtm) ah zut kax: cazador que anda por el monte.

Ah zut mtm) ah zut: rescatador que compra y vende por los pueblo.

Ah zutil crm) yah zutil: 3: guardas del norte o bocina. 10: lo-que-gira, otro nombre con que se conocia osa menor. yah bakul pach, yah bakul pach xaman.

Ah zutul zut: vendedor o buhonero. (sfm)

Ah zutulzut
b504 uacil cib lob; xinximbal ah zutulzutoob ti kax

Ah zuuanil mtm) ah zuuanil: el que haze algun combite.
vns) Conbidar, generalmente, a comer o beuer: paya[l]te .t. Conbidad a Pedro: payalte tex Pedro. vns) Conbidador, que conbida: ah payalte, ah çuanil, ah chan cabal.

Ah zuuc
mr428.002 xiu pix luumile, yan alic cabal yaxnic,
      yan alic cheel ah zuuci
mr428.007 lay u cheel ah zuuc tu thanoob

Ah zuuc ebm) x-bacal-uoo. described as a plant with hirsute leaves and stalk and a blue flower like that of the che-ah-zuuc.

Ah zuuci nel) ruellia tuberosa l. - acant.: cheilahzuuci, chezuc, cabalyaaxnic, pix-ulum, ucheahcuuc, xcabalyaaxnic, xcabalyaxnic, xcambalyaaxnic, xtail
mr428.002 xiu pix luumile, yan alic cabal yaxnic,
      yan alic cheel ah zuuci
mr428.007 lay u cheel ah zuuc tu thanoob

Ah zuyem mtm) ah zuyem, ah ziyim: gallo pintado de plumas de colores.

Ah zuyim mtm) ah zuyem, ah ziyim: gallo pintado de plumas de colores.

Ah Zuytok Tutul Xiu Bar/Chr/33: In Xiu history, Ah Suytok Tutl Xiu established himself in Uxmal in Katun 2 Ahau (10.9.0.0.0 2 Ahau 13 Tzec, 987-1007).
G068 cabil ahau u hedzci cab ah zuytok tutul xiu uxmal
G078 lahunkal haab cuchi ca hedzci cab
      ah zuytok tutul xiu uxmal

Ah zuzut che mtm) ah zuzut che: tornero.

Ah zuzut hobon mtm) ah zuzut hobon: lo mismo que ah con hobon. mogollonero.

 

Previous Page  |  Table of Contents  |  Next Page

Section A - pages 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28

Sections - A | B | C | CH | CHH | DZ | E | H | I | K | L | M | N | O | P | PP | T | TH | TZ | U | UA | X | Y | Z

Return to top of page